2023-09-10 12:46:33 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
९४
अङ्काधिरोपितमृगश्चन्द्रमाः
इत्यादिवचनैः,
शशलाञ्छनः।
मलिनमपि हिमांशोर्लक्ष्म लक्ष्मीं तनोति ।
=
=
इति शाकुन्तलोक्तेश्च । मधुपः = भ्रमरः इव; तरोः इत्यर्थान्तरसंक्रमि
तवाच्येन ध्वनिना सहृदयसदसि वृक्षत्वव्यपदेशयोग्यस्य पारिजातादेरिति 20
द्योत्यते। मञ्जरीम् = कुसुममल्लिकाम् । कान्तामिति लिङ्गविपरिणामः । त
स्यापि बहुलमधुरसपरिमलभरसूचकत्वात् परभागजनकत्वं तु सर्वत्र स्फु
टमेव। श्रीमान् = स्वयं निरतिशयशोभाविशिष्टः । आहार्यशोभाप्यस्या-
स्तीत्याह- कौस्तुभश्रीप्रतानैः; कौस्तुभस्य श्रीः = प्रभा, तस्याः प्रता-
नैः=विस्तारैः, अविरलमिलितः निरन्तरं घटितः, सदा समीपवर्ति-
त्वात् । श्रीवत्सः = उत्तमलक्षणभूतो रोमावर्तविशेषः;
श्रीवत्सेनोरसि श्रीमान् रोमावर्तेन राजते ।
"
इति श्रीहरिवंशोक्तेः । श्रियः = कमलायाः, वत्सः = पुत्रः इव, दयि-
तः = स्नेहभूमिः; 'दक्षिणस्तनाद् धर्मः' इति भागवतोक्तेः, दक्षिणस्तन-
समीपवर्तित्वात् श्रीवत्सस्य तत्स्थानवासनाच्च श्रिय इति भावः । नित्य- 30
मुच्चैः श्रियम् = सर्वदा निरतिशयां संपदं भगवदनुभूतिलक्षणाम्; विधे-
यात् = कुर्यात्, इत्याशीर्लिङ् । अत्र श्रीशब्दस्य बहुश आवृत्तावपि न क
थितपदत्वदोषप्रसङ्गः, संबन्धिभेदादर्थभेदस्य दर्शितत्वात् लाटानुप्रासत्वेन
चमत्कारकारित्वात्,
=
-
=
विष्णुपादादिकेशस्तोत्रम् २९
,
29.16 अङ्काधिरोपितमृगश्चन्द्रमाः शशलाञ्छन: ] Siśupālavadha 2.53.
29.18 मलिनमपि हिमांशोर्लक्ष्म लक्ष्मीं तनोति ] Abhijñānaśākuntala 1.18.
29.27 श्रीवत्सेनोरसि श्रीमान् रोमावर्तेन राजते ] Harivamśa 55.2.
29.29 दक्षिणस्तनाद् धर्म: ] Bhāgavatapurāņa 3.12.25.
-
29.16 शशलाञ्छन: EYC ] मृगलाञ्छन: AB 29.19 मधुप: EYBC ] मधुप इव A
29.19 इव तरोरित्यर्थान्तर• EKAC ] इत्यर्थान्तर B 29.21 • मल्लिकाम् EXB ] क-
ल्लिकाम् A; कलिकाम् C 29.22 बहुल° EYBC ] बहल A
29.22 °भर EXAB ]
हार C 29.24 कौस्तुभश्रीप्रतानैः EC ] om. AB 29.26 ° लक्षण • EYAC ] लक्ष B
29.29 दक्षिण • E¥AB ] दक्षिणात् C
सव्यसनाच्च A; संस्थानव्यासव्यसनाच्च C
कुर्यात् इत्याशिषि लिङ् 29.33 कथित°
E¥C ] भेदादर्थस्य A; भेदादनर्थकस्य B
ED¹B
29.30 तत्स्थानवासनाच्च EYB ] तत्स्थानवा-
29.32 कुर्यात् इत्याशीर्लिङ् EYC ] om. A;
EYBC ] कथितम् A
29.33 भेदादर्थ
29.34 कारित्वात् C ] कारित्व A; कारि
25
अङ्काधिरोपितमृगश्चन्द्रमाः
इत्यादिवचनैः,
शशलाञ्छनः।
मलिनमपि हिमांशोर्लक्ष्म लक्ष्मीं तनोति ।
=
=
इति शाकुन्तलोक्तेश्च । मधुपः = भ्रमरः इव; तरोः इत्यर्थान्तरसंक्रमि
तवाच्येन ध्वनिना सहृदयसदसि वृक्षत्वव्यपदेशयोग्यस्य पारिजातादेरिति 20
द्योत्यते। मञ्जरीम् = कुसुममल्लिकाम् । कान्तामिति लिङ्गविपरिणामः । त
स्यापि बहुलमधुरसपरिमलभरसूचकत्वात् परभागजनकत्वं तु सर्वत्र स्फु
टमेव। श्रीमान् = स्वयं निरतिशयशोभाविशिष्टः । आहार्यशोभाप्यस्या-
स्तीत्याह- कौस्तुभश्रीप्रतानैः; कौस्तुभस्य श्रीः = प्रभा, तस्याः प्रता-
नैः=विस्तारैः, अविरलमिलितः निरन्तरं घटितः, सदा समीपवर्ति-
त्वात् । श्रीवत्सः = उत्तमलक्षणभूतो रोमावर्तविशेषः;
श्रीवत्सेनोरसि श्रीमान् रोमावर्तेन राजते ।
"
इति श्रीहरिवंशोक्तेः । श्रियः = कमलायाः, वत्सः = पुत्रः इव, दयि-
तः = स्नेहभूमिः; 'दक्षिणस्तनाद् धर्मः' इति भागवतोक्तेः, दक्षिणस्तन-
समीपवर्तित्वात् श्रीवत्सस्य तत्स्थानवासनाच्च श्रिय इति भावः । नित्य- 30
मुच्चैः श्रियम् = सर्वदा निरतिशयां संपदं भगवदनुभूतिलक्षणाम्; विधे-
यात् = कुर्यात्, इत्याशीर्लिङ् । अत्र श्रीशब्दस्य बहुश आवृत्तावपि न क
थितपदत्वदोषप्रसङ्गः, संबन्धिभेदादर्थभेदस्य दर्शितत्वात् लाटानुप्रासत्वेन
चमत्कारकारित्वात्,
=
-
=
विष्णुपादादिकेशस्तोत्रम् २९
,
29.16 अङ्काधिरोपितमृगश्चन्द्रमाः शशलाञ्छन: ] Siśupālavadha 2.53.
29.18 मलिनमपि हिमांशोर्लक्ष्म लक्ष्मीं तनोति ] Abhijñānaśākuntala 1.18.
29.27 श्रीवत्सेनोरसि श्रीमान् रोमावर्तेन राजते ] Harivamśa 55.2.
29.29 दक्षिणस्तनाद् धर्म: ] Bhāgavatapurāņa 3.12.25.
-
29.16 शशलाञ्छन: EYC ] मृगलाञ्छन: AB 29.19 मधुप: EYBC ] मधुप इव A
29.19 इव तरोरित्यर्थान्तर• EKAC ] इत्यर्थान्तर B 29.21 • मल्लिकाम् EXB ] क-
ल्लिकाम् A; कलिकाम् C 29.22 बहुल° EYBC ] बहल A
29.22 °भर EXAB ]
हार C 29.24 कौस्तुभश्रीप्रतानैः EC ] om. AB 29.26 ° लक्षण • EYAC ] लक्ष B
29.29 दक्षिण • E¥AB ] दक्षिणात् C
सव्यसनाच्च A; संस्थानव्यासव्यसनाच्च C
कुर्यात् इत्याशिषि लिङ् 29.33 कथित°
E¥C ] भेदादर्थस्य A; भेदादनर्थकस्य B
ED¹B
29.30 तत्स्थानवासनाच्च EYB ] तत्स्थानवा-
29.32 कुर्यात् इत्याशीर्लिङ् EYC ] om. A;
EYBC ] कथितम् A
29.33 भेदादर्थ
29.34 कारित्वात् C ] कारित्व A; कारि
25