2023-09-10 12:46:27 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
विष्णुपादादिकेशस्तोत्रम् १९
सम्यक् साह्यं विधातुं सममिव सततं जङ्घयोः खिन्नयोर्ये
भारीभूतोरुदण्डद्वयभरणकृतोत्तम्भभावं भजेते।
चित्तादर्शं निधातुं महितमिह सतां ते समुद्गायमाने
वृत्ताकारे विधत्तां हृदि मुदमजितस्यानिशं जानुनी नः॥१९॥
-
5 सम्यक् समीचीनमिति विधानक्रियाविशेषणम् । सम्यक्त्वं च खिन्नत-
या सहायापेक्षसमये प्रवृत्तत्वात् । साह्यम्; सहभावं सहायत्वमित्यर्थः।
विधातुम् = कर्तुम्। समम् तुल्यमिति क्रियाविशेषणम् । सततम् = नि-
त्यम्। खिन्नयोः =तान्तयोः अर्थाद्गुरुभारवहनाद्धेतोः । भारीभूतोरुदण्डद्व-
यभरणकृतोत्तम्भस्य भावस्तत्वम् । गुरुत्वात् भारीभूतस्य = दुर्वहत्वं प्रा-
10 तस्य, ऊरुदण्डद्वयस्य, भरणार्थम् = वहनार्थम्, कृतस्योत्तम्भस्य भावम्,
=
=
तत्त्वम्। उत्तम्भो नाम गृहादिधारणार्थस्य महास्तम्भस्यानवसादार्थोऽवान्त-
रस्तम्भः । भजेते =प्राप्नुतः । चित्तादर्शम् मनोरूपं मुकुरम्; स्वच्छतया
भगवन्मूर्तिप्रतिबिम्बाधारत्वादादर्शस्य रूपणम् । निधातुम् =निक्षेप्तुम् । महि
=
=
=
तम् = पूजितम्, विषयाभिषङ्गकलङ्कराहित्यात् । इह काले । सताम् = योगि
15 नाम्। अथवा, इह, अजिते । समुद्गायमाने समुद्गवदाचरन्ती; 'समुद्गः
सम्पुटः पुटः' इति वैजयन्ती । द्विरददन्तादिनिर्मितः सपिधानो भूषणा-
दिनिधानार्थो भाजनविशेषः समुद्गः । वृत्ताकारे = वर्तुलसंस्थाने, इत्युत्प्रे-
क्षाहेतुः । अजितस्य = भगवतः जानुनी = ऊरुजङ्घान्तराले पर्वफलके;
=
=
1
=
"
EXv1
तदरी *** रन्तरुपर्वक C
६९
"
19.1 सममिव ELESEXC ] सममिह AB; सममपि EP°EK 19.3 महितमिह
E¥॰E$''E¥*±ABC ] महितमिव ELEK
19.16 समुद्गः सम्पुट: पुट: ] Vaijayantī 4.3.64.
19.9
19.4 मुद° EYBC ] मद A 19.5 समीचीनमिति EVAC ] समीचीनमपि B 19.6
सहायत्व AB ] सहाय C; om. EY 19.7 तुल्यमिति ELBĆ ] तुल्यम् A
• भरण• EXBC ] om. A
त्वम् AB; कृतोत्तम्भभावम् C
EL॰C ] गृहादिधारमुकुरम् B
र० EXC ] धारण B
19.9 कृतोत्तम्भस्य भावस्तत्वम् E¥B ] कृतोत्तम्भभावस्त-
19.10 ॰ द्वयस्य E¥BC ] द्वयार्थस्य A
19.13 भगवन्मूर्ति BC ] भगवत्तत्व॰ EX1
19.14 लोके BC ] काले EY
19.12 मुकुरम्
19.13 ·धा-
19.15 चरन्ती BC ] चरति
19.17 भाजन EXC] निहितभाजन B 19.18 जानुनी फलके EYB]
सम्यक् साह्यं विधातुं सममिव सततं जङ्घयोः खिन्नयोर्ये
भारीभूतोरुदण्डद्वयभरणकृतोत्तम्भभावं भजेते।
चित्तादर्शं निधातुं महितमिह सतां ते समुद्गायमाने
वृत्ताकारे विधत्तां हृदि मुदमजितस्यानिशं जानुनी नः॥१९॥
-
5 सम्यक् समीचीनमिति विधानक्रियाविशेषणम् । सम्यक्त्वं च खिन्नत-
या सहायापेक्षसमये प्रवृत्तत्वात् । साह्यम्; सहभावं सहायत्वमित्यर्थः।
विधातुम् = कर्तुम्। समम् तुल्यमिति क्रियाविशेषणम् । सततम् = नि-
त्यम्। खिन्नयोः =तान्तयोः अर्थाद्गुरुभारवहनाद्धेतोः । भारीभूतोरुदण्डद्व-
यभरणकृतोत्तम्भस्य भावस्तत्वम् । गुरुत्वात् भारीभूतस्य = दुर्वहत्वं प्रा-
10 तस्य, ऊरुदण्डद्वयस्य, भरणार्थम् = वहनार्थम्, कृतस्योत्तम्भस्य भावम्,
=
=
तत्त्वम्। उत्तम्भो नाम गृहादिधारणार्थस्य महास्तम्भस्यानवसादार्थोऽवान्त-
रस्तम्भः । भजेते =प्राप्नुतः । चित्तादर्शम् मनोरूपं मुकुरम्; स्वच्छतया
भगवन्मूर्तिप्रतिबिम्बाधारत्वादादर्शस्य रूपणम् । निधातुम् =निक्षेप्तुम् । महि
=
=
=
तम् = पूजितम्, विषयाभिषङ्गकलङ्कराहित्यात् । इह काले । सताम् = योगि
15 नाम्। अथवा, इह, अजिते । समुद्गायमाने समुद्गवदाचरन्ती; 'समुद्गः
सम्पुटः पुटः' इति वैजयन्ती । द्विरददन्तादिनिर्मितः सपिधानो भूषणा-
दिनिधानार्थो भाजनविशेषः समुद्गः । वृत्ताकारे = वर्तुलसंस्थाने, इत्युत्प्रे-
क्षाहेतुः । अजितस्य = भगवतः जानुनी = ऊरुजङ्घान्तराले पर्वफलके;
=
=
1
=
"
EXv1
तदरी *** रन्तरुपर्वक C
६९
"
19.1 सममिव ELESEXC ] सममिह AB; सममपि EP°EK 19.3 महितमिह
E¥॰E$''E¥*±ABC ] महितमिव ELEK
19.16 समुद्गः सम्पुट: पुट: ] Vaijayantī 4.3.64.
19.9
19.4 मुद° EYBC ] मद A 19.5 समीचीनमिति EVAC ] समीचीनमपि B 19.6
सहायत्व AB ] सहाय C; om. EY 19.7 तुल्यमिति ELBĆ ] तुल्यम् A
• भरण• EXBC ] om. A
त्वम् AB; कृतोत्तम्भभावम् C
EL॰C ] गृहादिधारमुकुरम् B
र० EXC ] धारण B
19.9 कृतोत्तम्भस्य भावस्तत्वम् E¥B ] कृतोत्तम्भभावस्त-
19.10 ॰ द्वयस्य E¥BC ] द्वयार्थस्य A
19.13 भगवन्मूर्ति BC ] भगवत्तत्व॰ EX1
19.14 लोके BC ] काले EY
19.12 मुकुरम्
19.13 ·धा-
19.15 चरन्ती BC ] चरति
19.17 भाजन EXC] निहितभाजन B 19.18 जानुनी फलके EYB]