2023-09-10 12:46:26 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
विष्णुपादादिकेशस्तोत्रम् १९
वि॒ित्वा निर्दयाघातैर्मारिताः, अरातीनाम् = धर्मद्रुहाम्, संघाः = समूहा
याभ्याम् । जङ्खे = जानुगुल्फयोरन्तरालप्रदेशौ, 'प्रसृते जानुनी जङ्घे' इति 20
वैजयन्ती । नारायणीये जलशायिनो भगवतः संबन्धिन्यौ। 'वृद्धाच्छः'
इति छः ।
आपो नारा इति प्रोक्ता आपो वै नरसूनवः ।
६८
ता यदस्यायनं पूर्वं तेन नारायाणः स्मृतः ॥
इति स्मृतेः, नारः =नरसमुदायः, तस्य अयनम् =आश्रयः, इत्युक्तरीत्या
परमात्मा वा नारायणः । मुहुः
क्षणेन, अनुक्षणं वा; 'मुहुः क्षणे ऽनु -
क्षणे च' इति वैजयन्ती । शीघ्रम्, अस्मदंहः = अस्मत्संबन्धि दुरितम्,
हरन्त्यौ; 'अंहो दुरितदुष्कृते' इत्यमरः । वाङ्मनःकायैर्बुद्धिपूर्वमबुद्धिपूर्वं
वा क्रियमाणमनुक्षणं हरन्त्याविति वा । क्षणेन हरन्त्यामिति तत्कालवि-
शेषणं वा। विशिष्टस्यैव प्रार्थना । जङ्घे अपि, जयताम्
सर्वोत्कर्षेण 30
वर्तताम् । लोटि परस्मैपदप्रथमपुरुषद्विवचनम् । अत्र स्वभावोक्तिर्निदर्शना
चालंकारौ॥१८॥
अथ,
=
ऊरुजङ्घान्तरालवर्तिनी जानुनी सुतलं विश्वमूर्तेः ।
इत्युक्तं जानुद्वयमुपास्ते -
-
18.20 प्रसृते जानुनी जङ्घे ] Vaijayantī 4.4.58.
18.21 वृद्धाच्छः ] Astādhyāyī 1.4.52.
18.24 आपो नारा
...
नारायणः स्मृतः ] Visnupurāna 1.3.6.
18.27 मुहुः क्षणे ऽनुक्षणे च ] Vaijayantī 8.7.27,
18.28 अंहो दुरितदुष्कृते ] Amara 1.4.26.
18.34 ऊरुजङ्घान्तरालवर्तिनी सुतलं विश्वमूर्ते: ]
Bhāgavatapurāņa 2.1.27.
इति स्मृतेः ELB ] om. C
18.25
18.19 °द्रुहाम् ELBC ] om. A 18.25 आपो.
नारः E¥‡C ] नरो B
18.25 नर॰ EXB ] रस C 18.25 इत्युक्त ED ] मवलया
न सत्यपि BCHECKतेन व्याप्ता इत्युक्त C 18.31 वर्तताम् EXB ] वर्तेताम् । C 18.34
जानुनी EX॰B] द्वौ जानुनी A; द्वे जानुनी C
18.35 इत्युक्तं AB ] इत्याद्युक्तं EYC
18.35 मुपास्ते EVC] मुपास्ते सम्यगित्यादि AB
25
35
वि॒ित्वा निर्दयाघातैर्मारिताः, अरातीनाम् = धर्मद्रुहाम्, संघाः = समूहा
याभ्याम् । जङ्खे = जानुगुल्फयोरन्तरालप्रदेशौ, 'प्रसृते जानुनी जङ्घे' इति 20
वैजयन्ती । नारायणीये जलशायिनो भगवतः संबन्धिन्यौ। 'वृद्धाच्छः'
इति छः ।
आपो नारा इति प्रोक्ता आपो वै नरसूनवः ।
६८
ता यदस्यायनं पूर्वं तेन नारायाणः स्मृतः ॥
इति स्मृतेः, नारः =नरसमुदायः, तस्य अयनम् =आश्रयः, इत्युक्तरीत्या
परमात्मा वा नारायणः । मुहुः
क्षणेन, अनुक्षणं वा; 'मुहुः क्षणे ऽनु -
क्षणे च' इति वैजयन्ती । शीघ्रम्, अस्मदंहः = अस्मत्संबन्धि दुरितम्,
हरन्त्यौ; 'अंहो दुरितदुष्कृते' इत्यमरः । वाङ्मनःकायैर्बुद्धिपूर्वमबुद्धिपूर्वं
वा क्रियमाणमनुक्षणं हरन्त्याविति वा । क्षणेन हरन्त्यामिति तत्कालवि-
शेषणं वा। विशिष्टस्यैव प्रार्थना । जङ्घे अपि, जयताम्
सर्वोत्कर्षेण 30
वर्तताम् । लोटि परस्मैपदप्रथमपुरुषद्विवचनम् । अत्र स्वभावोक्तिर्निदर्शना
चालंकारौ॥१८॥
अथ,
=
ऊरुजङ्घान्तरालवर्तिनी जानुनी सुतलं विश्वमूर्तेः ।
इत्युक्तं जानुद्वयमुपास्ते -
-
18.20 प्रसृते जानुनी जङ्घे ] Vaijayantī 4.4.58.
18.21 वृद्धाच्छः ] Astādhyāyī 1.4.52.
18.24 आपो नारा
...
नारायणः स्मृतः ] Visnupurāna 1.3.6.
18.27 मुहुः क्षणे ऽनुक्षणे च ] Vaijayantī 8.7.27,
18.28 अंहो दुरितदुष्कृते ] Amara 1.4.26.
18.34 ऊरुजङ्घान्तरालवर्तिनी सुतलं विश्वमूर्ते: ]
Bhāgavatapurāņa 2.1.27.
इति स्मृतेः ELB ] om. C
18.25
18.19 °द्रुहाम् ELBC ] om. A 18.25 आपो.
नारः E¥‡C ] नरो B
18.25 नर॰ EXB ] रस C 18.25 इत्युक्त ED ] मवलया
न सत्यपि BCHECKतेन व्याप्ता इत्युक्त C 18.31 वर्तताम् EXB ] वर्तेताम् । C 18.34
जानुनी EX॰B] द्वौ जानुनी A; द्वे जानुनी C
18.35 इत्युक्तं AB ] इत्याद्युक्तं EYC
18.35 मुपास्ते EVC] मुपास्ते सम्यगित्यादि AB
25
35