2023-09-10 12:46:25 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
विष्णुपादादिकेशस्तोत्रम् १६
प्रतिबिम्बानि। 'प्रतिमानं प्रतिकृतिः प्रतिच्छायम्' इति हलायुधः । आ
नमस्कुर्वाणः, इति दर्शने हेतुः । सेन्द्राः
अमराः = देवाः, आदित्यवसुरुद्राश्विप्रमुखास्त्रयस्त्रिंशत्कोटिसंख्याः । सा-
नमन्तः =
इन्द्रेण सहिताः ।
10 न्द्रीकृतेर्ष्याः
-
=
दर्शनेन बहुलीकृता, ईर्ष्या अक्षमा, येषाम्; 'अक्षा-
न्तिरीर्ष्या' इत्यमरः । भगवदुपासनायागतानां कथमीर्ष्याप्रसङ्ग इत्यत्रा-
ह - तुर्विशेषे; अपरसुरकुलाशङ्कया - अस्मद्व्यतिरिक्तं सुराणाम् = देवा-
नाम्, कुलम् =वंशः, कथमत्र वर्तते इत्याशङ्कया चिन्तया; न तु स्वप्र-
कृतिबुद्धिस्तेषामित्यनेन स्पष्टदृष्टत्वात् प्रतिबिम्बबुद्धिः किंचिदपि नोत्पन्नेति
भावः । आतङ्कवन्तः = भयभूयिष्ठाः 'आतङ्को भयम्' इति वैजयन्ती ।
भगवच्चरणयोरुपासकाभीष्टदानव्यसनित्वादेतेषां च तदानीं तत्पादपतितत्वा-
च्च, 'अस्माकं पदमेतैर्हृतं भविष्यति । हन्त हता वयम् ।' इत्याकुलहृदया
भवन्तीत्यर्थः। 'अस्त्येतदन्यसमाधिभीरुत्वं देवानाम्' इति शाकुन्तलो-
क्तेः । सद्यः
स्वध्यानानन्तरमेव, सातिरेकाम् । अतिरेकः =अतिशयः;
20 अविशेषात् सर्वेभ्यः सम्पदन्तरेभ्योऽतिरेकेण सहितामित्यर्थः । तत्र हेतुः -
सकलसुखकरीम् =संपूर्णसुखहेतुभूताम्। 'कृञो हेतुताच्छीन्यानुलोम्येषु'
इति हेतौ टः । सम्पदन्तराणां दुःखशबलितसुखसाधनत्वात् । सम्पदम् =
तत्त्वज्ञानसामग्यरूपां श्रियम् । तस्या एव निश्शेषदुःखनिवृत्तिनिरतिशया-
15
=
=
=
=
=
16.7 प्रतिमानं प्रतिकृतिः प्रतिच्छायम् ] Halāyudhakośa 1.130.
16. 11 अक्षान्तिरीर्ष्या ] Amara 1.7.25.
16.15 आतङ्को भयम् ] Not traced in Vaijayanti.
16.18 अस्त्येतदन्यसमाधिभीरुत्वं देवानाम् ] Abhijñānaśākuntala 1.20/21.
16.21 कृञो हेतुताच्छीन्यानुलोम्येषु ] Astādhyāyī 3.2.20.
६३
16.7 प्रतिबिम्बानि EXBC ] प्रतिबिम्बं A 16.7 प्रतिकृतिः ELBC] प्रतिरूपं A
16.7 प्रतिच्छायम् EYBC ] प्रतिछन्दम् A 16.10 सान्द्रीकृतेर्ष्याः E¥LAB ] om. C
16.10 बहुलीकृता EXC] बहलीकृता AB 16.12 तुर्विशेषे EYBC ] हेतुर्विशेषे A
16.14 प्रतिबिम्ब° EYBC ] प्रतिबिम्बय A 16.14 देवानाम् ... प्रतिबिम्ब EVAC ]
16.16 ° व्यसनि॰ EYAB ] व्यवसित C 16.16 तदानीं EYC ] तदा A
B 16.17 तत्पादपतितत्वाच्च EY°C ] आश्रितत्वाद्देवत्वात् A; त-क्षितत्वादेवत्वात्
B 16.17 इत्याकुल॰ EVC ] इति व्याकुल AB
om. B
16.20 सर्वेभ्यः E¥‡BC ] om. A
16.21 ° सुख॰ EYLAB ] कुलसुख C
16.22 हेतौ ट: EYVAC ] हेतौ B
16.22
• शबलितसुख• EX1 ] बहलं B; शबलसुख AC 16.23 ° निवृत्ति° E¥BC ] om. A
प्रतिबिम्बानि। 'प्रतिमानं प्रतिकृतिः प्रतिच्छायम्' इति हलायुधः । आ
नमस्कुर्वाणः, इति दर्शने हेतुः । सेन्द्राः
अमराः = देवाः, आदित्यवसुरुद्राश्विप्रमुखास्त्रयस्त्रिंशत्कोटिसंख्याः । सा-
नमन्तः =
इन्द्रेण सहिताः ।
10 न्द्रीकृतेर्ष्याः
-
=
दर्शनेन बहुलीकृता, ईर्ष्या अक्षमा, येषाम्; 'अक्षा-
न्तिरीर्ष्या' इत्यमरः । भगवदुपासनायागतानां कथमीर्ष्याप्रसङ्ग इत्यत्रा-
ह - तुर्विशेषे; अपरसुरकुलाशङ्कया - अस्मद्व्यतिरिक्तं सुराणाम् = देवा-
नाम्, कुलम् =वंशः, कथमत्र वर्तते इत्याशङ्कया चिन्तया; न तु स्वप्र-
कृतिबुद्धिस्तेषामित्यनेन स्पष्टदृष्टत्वात् प्रतिबिम्बबुद्धिः किंचिदपि नोत्पन्नेति
भावः । आतङ्कवन्तः = भयभूयिष्ठाः 'आतङ्को भयम्' इति वैजयन्ती ।
भगवच्चरणयोरुपासकाभीष्टदानव्यसनित्वादेतेषां च तदानीं तत्पादपतितत्वा-
च्च, 'अस्माकं पदमेतैर्हृतं भविष्यति । हन्त हता वयम् ।' इत्याकुलहृदया
भवन्तीत्यर्थः। 'अस्त्येतदन्यसमाधिभीरुत्वं देवानाम्' इति शाकुन्तलो-
क्तेः । सद्यः
स्वध्यानानन्तरमेव, सातिरेकाम् । अतिरेकः =अतिशयः;
20 अविशेषात् सर्वेभ्यः सम्पदन्तरेभ्योऽतिरेकेण सहितामित्यर्थः । तत्र हेतुः -
सकलसुखकरीम् =संपूर्णसुखहेतुभूताम्। 'कृञो हेतुताच्छीन्यानुलोम्येषु'
इति हेतौ टः । सम्पदन्तराणां दुःखशबलितसुखसाधनत्वात् । सम्पदम् =
तत्त्वज्ञानसामग्यरूपां श्रियम् । तस्या एव निश्शेषदुःखनिवृत्तिनिरतिशया-
15
=
=
=
=
=
16.7 प्रतिमानं प्रतिकृतिः प्रतिच्छायम् ] Halāyudhakośa 1.130.
16. 11 अक्षान्तिरीर्ष्या ] Amara 1.7.25.
16.15 आतङ्को भयम् ] Not traced in Vaijayanti.
16.18 अस्त्येतदन्यसमाधिभीरुत्वं देवानाम् ] Abhijñānaśākuntala 1.20/21.
16.21 कृञो हेतुताच्छीन्यानुलोम्येषु ] Astādhyāyī 3.2.20.
६३
16.7 प्रतिबिम्बानि EXBC ] प्रतिबिम्बं A 16.7 प्रतिकृतिः ELBC] प्रतिरूपं A
16.7 प्रतिच्छायम् EYBC ] प्रतिछन्दम् A 16.10 सान्द्रीकृतेर्ष्याः E¥LAB ] om. C
16.10 बहुलीकृता EXC] बहलीकृता AB 16.12 तुर्विशेषे EYBC ] हेतुर्विशेषे A
16.14 प्रतिबिम्ब° EYBC ] प्रतिबिम्बय A 16.14 देवानाम् ... प्रतिबिम्ब EVAC ]
16.16 ° व्यसनि॰ EYAB ] व्यवसित C 16.16 तदानीं EYC ] तदा A
B 16.17 तत्पादपतितत्वाच्च EY°C ] आश्रितत्वाद्देवत्वात् A; त-क्षितत्वादेवत्वात्
B 16.17 इत्याकुल॰ EVC ] इति व्याकुल AB
om. B
16.20 सर्वेभ्यः E¥‡BC ] om. A
16.21 ° सुख॰ EYLAB ] कुलसुख C
16.22 हेतौ ट: EYVAC ] हेतौ B
16.22
• शबलितसुख• EX1 ] बहलं B; शबलसुख AC 16.23 ° निवृत्ति° E¥BC ] om. A