2023-09-10 12:46:22 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
विष्णुपादादिकेशस्तोत्रम् १३
बर्हिभ्यः स्थः' इति षत्वम् । तथेति वृत्तानुपूर्वत्वादिगुणातिदेशः । अन्यः
पूर्वोक्तादपरः। भुवनगृहबृहत्स्तम्भशोभाम् । ब्रह्माण्डमण्डपस्य यो म-
हान् समग्रभरसहः, स्तम्भः = स्थूणादण्डः, तस्य शोभाम्; तत्सदृशीं
कान्तिमित्यर्थः। दधौ धारयति स्म । अत्रान्यस्य शोभामन्यः कथं
30 वहतीति तत्सदृशीं शोभामिति निदर्शनया यद्यप्युपमा परिकल्प्यते, त
=
35
40
=
थाप्यर्थगतिपर्यालोचने पुनरुत्प्रेक्षायां पर्यवस्यति, भगवत्पदस्यैव तथावि-
धस्तम्भत्वेनोत्प्रेक्ष्यमाणत्वात् । न हि स्तम्भस्तथाविधः कश्चित् पूर्व प्रसिद्धः,
येनोपमीयेत । केतुदण्डायमानादित्यन्यत्रापि न्याय एषोऽनुसन्धेयः । एतौ
यस्मादिति य इति च यच्छब्दद्वयेन परामृष्टयोरेकदा समं परामर्शः,
यश्चाधर्मेण विब्रूयात यश्चाधर्मेण पृच्छति ।
तयोरन्यतरः प्रैति विद्वेषं वाधिगच्छति ॥
"
इत्यादिप्रयोगात् । पयोजोदरललिततलौ = पद्माभ्यन्तरवत् मृदुतलौ, प-
ङ्कजाक्षस्य = पुण्डरीकसदृशनयनस्य, पादौ । नः पाताम् = अस्मान् र
क्षेताम्। 'पा रक्षणे' इत्यस्माल्लोटि प्रथमपुरुषद्विवचनमिदम् । एताविति
इत्थंभूतयोः पादयोर्ग्रहणं तदानीं तयोर्जगदमुद्रहाय प्रबुद्धनिजप्रभात्वात् र
क्षणस्येषत्करत्वं द्योतयितुम् । उपरितनश्लोकद्वयेऽप्ययमर्थोऽनुसन्धेयः । उ
त्प्रेक्षा निदर्शना चात्राप्यलंकारः॥१२॥
आक्रामद्भ्यामित्यादि ।
५५
12.26 अम्बाम्ब०
स्थः ] Astādhyāyī 8.3.97.
12.36 यश्चाधर्मेण वाधिगच्छति ] Mahābhārata I.3.95.
...
12.27 अन्य: EYACD ] अन्यथा B 12.27 • मण्डपस्य EVABD ] मण्डलस्य C
12.28 समग्र • EVABD ] समग्रह C 12.30 निदर्शनया BCD ] निदर्शना Eyv1; निद-
र्शनं A
12.30 परिकल्प्यते EYBC ] परिक्षिप्यते AD 12.31 ॰पर्यालोचने ABCD ]
॰पर्यालोचनया E¥1 12.31 पदस्यैव EXIB] पादस्यैव ACD 12.32 स्तम्भस्त-
थाविधः कश्चित् EYC ] स्तम्भः कश्चित् तथाविध: B; स्तम्भः क्वचित् तथाविध: AD
12.33 • मीयेत EYBD ] मीयते C 12.33 • दण्डायमानादित्यन्यत्रापि EYBCD ]
दण्डायमानेत्यत्रापि A 12.37 • तलौ EY CD ] तरौA; om. B 12.39 अस्मान्
रक्षेताम् EXBCD ] अस्मन् रक्षताम् । A 12.40 • प्रभात्वात् Ey ] प्रभावत्वात् A
BC; प्रभातत्वात् D 12.41 रक्षणस्येषत्करत्वं ABCD ] रक्षणस्य सुकरतां Ey
श्लोकद्वये ABCD ] ॰ श्लोके EY1 12.42 चात्रालंकारः । ABCD ] चात्राप्यलंकारः Ey1
12.43 आक्रामद्भ्यामित्यादि ABCD ] om. Eyvi
12.41
बर्हिभ्यः स्थः' इति षत्वम् । तथेति वृत्तानुपूर्वत्वादिगुणातिदेशः । अन्यः
पूर्वोक्तादपरः। भुवनगृहबृहत्स्तम्भशोभाम् । ब्रह्माण्डमण्डपस्य यो म-
हान् समग्रभरसहः, स्तम्भः = स्थूणादण्डः, तस्य शोभाम्; तत्सदृशीं
कान्तिमित्यर्थः। दधौ धारयति स्म । अत्रान्यस्य शोभामन्यः कथं
30 वहतीति तत्सदृशीं शोभामिति निदर्शनया यद्यप्युपमा परिकल्प्यते, त
=
35
40
=
थाप्यर्थगतिपर्यालोचने पुनरुत्प्रेक्षायां पर्यवस्यति, भगवत्पदस्यैव तथावि-
धस्तम्भत्वेनोत्प्रेक्ष्यमाणत्वात् । न हि स्तम्भस्तथाविधः कश्चित् पूर्व प्रसिद्धः,
येनोपमीयेत । केतुदण्डायमानादित्यन्यत्रापि न्याय एषोऽनुसन्धेयः । एतौ
यस्मादिति य इति च यच्छब्दद्वयेन परामृष्टयोरेकदा समं परामर्शः,
यश्चाधर्मेण विब्रूयात यश्चाधर्मेण पृच्छति ।
तयोरन्यतरः प्रैति विद्वेषं वाधिगच्छति ॥
"
इत्यादिप्रयोगात् । पयोजोदरललिततलौ = पद्माभ्यन्तरवत् मृदुतलौ, प-
ङ्कजाक्षस्य = पुण्डरीकसदृशनयनस्य, पादौ । नः पाताम् = अस्मान् र
क्षेताम्। 'पा रक्षणे' इत्यस्माल्लोटि प्रथमपुरुषद्विवचनमिदम् । एताविति
इत्थंभूतयोः पादयोर्ग्रहणं तदानीं तयोर्जगदमुद्रहाय प्रबुद्धनिजप्रभात्वात् र
क्षणस्येषत्करत्वं द्योतयितुम् । उपरितनश्लोकद्वयेऽप्ययमर्थोऽनुसन्धेयः । उ
त्प्रेक्षा निदर्शना चात्राप्यलंकारः॥१२॥
आक्रामद्भ्यामित्यादि ।
५५
12.26 अम्बाम्ब०
स्थः ] Astādhyāyī 8.3.97.
12.36 यश्चाधर्मेण वाधिगच्छति ] Mahābhārata I.3.95.
...
12.27 अन्य: EYACD ] अन्यथा B 12.27 • मण्डपस्य EVABD ] मण्डलस्य C
12.28 समग्र • EVABD ] समग्रह C 12.30 निदर्शनया BCD ] निदर्शना Eyv1; निद-
र्शनं A
12.30 परिकल्प्यते EYBC ] परिक्षिप्यते AD 12.31 ॰पर्यालोचने ABCD ]
॰पर्यालोचनया E¥1 12.31 पदस्यैव EXIB] पादस्यैव ACD 12.32 स्तम्भस्त-
थाविधः कश्चित् EYC ] स्तम्भः कश्चित् तथाविध: B; स्तम्भः क्वचित् तथाविध: AD
12.33 • मीयेत EYBD ] मीयते C 12.33 • दण्डायमानादित्यन्यत्रापि EYBCD ]
दण्डायमानेत्यत्रापि A 12.37 • तलौ EY CD ] तरौA; om. B 12.39 अस्मान्
रक्षेताम् EXBCD ] अस्मन् रक्षताम् । A 12.40 • प्रभात्वात् Ey ] प्रभावत्वात् A
BC; प्रभातत्वात् D 12.41 रक्षणस्येषत्करत्वं ABCD ] रक्षणस्य सुकरतां Ey
श्लोकद्वये ABCD ] ॰ श्लोके EY1 12.42 चात्रालंकारः । ABCD ] चात्राप्यलंकारः Ey1
12.43 आक्रामद्भ्यामित्यादि ABCD ] om. Eyvi
12.41