वेदान्तसारो बालबोधिनीसहितः /155

बालबोधिनीसहितः ।
 
ज्ञानविरोधि भावरूपं यत्किंचिदिति वदन्ति ;
'अहमज्ञः' इत्याद्यनुभवात्, 'देवात्मशक्तिं
स्वगुणैर्निगूढाम्' इत्यादिश्रुतेश्च ॥
 
,
 

 
[commentary]
 
अतोऽनिर्वचनीयमित्यर्थ:थः । त्रिगुणात्मकं सत्त्वरजस्तमोलक्ष-
णगुणत्रयाश्रय इत्यर्थः । यत्किंचिदिति । अत्र यत्किंचि
च्छब्देन नानिर्वचनीयत्वमुच्यते, तस्यानिर्वचनीयशब्देनैवो-
क्तत्वात् । नापि ज्ञानविरोधित्वम्, तस्यापि ज्ञानविरोधि-
शब्देनोक्तत्वात् । नापि मिथ्यात्वम्, तस्य पूर्वफक्किकाया-
मुक्तत्वात् । किं तु भ्रमोपादानत्वम् । एतच्चाज्ञानलक्षणम् ।
भ्रमोपादानत्वं च भ्रमाकारेण विवर्तमानत्वम् । तेन विवर्त-
मानाविद्याधिष्ठानत्वरूपभ्रमोपादानत्ववतीश्वरे नातिव्याप्तिः ।
अज्ञानस्य भावत्वे प्रमाणमाह -- अहमज्ञ इति । अयं
-
भावः -- 'अह्हमज्ञः' 'मामन्यं च न जानामि' 'शास्त्रार्थ
थं न जानामि' इत्यनुगतः प्रत्ययो दृश्यते । स च अनुगतविषय-
मन्तरेण अनुपपन्न इत्यनुगतो विषयो वक्तव्यः । स च न
ज्ञानसामान्याभावः, तस्यात्मन्यसंभवात् । नापि विशेषा-
भाव:वः, तेषामननुगतत्वात् । तस्मादनुगतप्रत्ययान्यथानुपपत्त्या
भावरूपमज्ञानं स्वीकर्तव्यं सत्तावत् । यथा हि 'घट:टः सन्
 
-
 
9
 
' इत्यनुगतप्रत्ययान्यथानुपपत्त्या सत्ता सामान्यं
 
6
 
,
 
३९
 
"