2025-01-21 07:50:46 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
प्र. पं.
538 16
652
निधाय द्वितीयेऽपि किं तुच्छत्वमेव निस्स्वभा-
चत्वं उत तदन्यकाले निस्स्वभावत्वमिति विकल्प
द्वितीयस्य सिद्धसाधनग्रासात्प्रथमं दूषयति-
न प्रथम इति
536-18, 537-15 तिरिक्ततत्वान्तरत्वं तथा दिगुपाधीनामपि तत्त-
देशरूपक्लृप्ततत्वान्तर्भाव इति भावः । नैताव
दिङ्गनिरूपणस्य संगतिर्नास्तीति शङ्कायां परपक्षे
आकाशस्य विभुत्वात् तत्प्रतिक्षपेऽप्यवश्यक-
र्तव्ये निराससौकर्यार्थ दिनिरूपणमिति वद-
न्ति । स्वरूपे संदेहाभावात् तत्प्रसङ्गेन तत्र
विशेषं निरूपयतीत्याह - आकाशे इति
542 16-17 मेक इत्यात्मग्रहणे व्यभिचाराभावात् कथं व्याति-
भङ्ग इत्यत्राह - आत्मनीति
543 11
प्रसङ्गसङ्गत्याऽऽह-अथेति । राजसमहान् प्राण इति
.
.
- राजसमहान् प्राणो देहं धत्ते वाय्वधिष्ठाता'
इति सांख्याः त्वमुपलक्षणम् एवं वायु-
मात्र स्यापि प्राणत्वमाकाशादिभूतपञ्चकरजः-
प्रकृतिकत्वं चाहुः ; तानपि प्रतिवक्तुमित्यर्थः
भावात् नामानुशासनस्य यौगिकत्वे जगतो जग-
द्वायुरित्यादेरनन्वयप्रसङ्गेनास्याश्वकर्णादिवत्
वायुमात्रं क्रियावचनप्राण
इत्ययमर्थ इत्यर्थः । नन्वचिद्विशेषः
544 15
547 21
अयं चार्थ इति ।
548 10
17
553 17
"
मित्यर्थः । सूत्रकार एवामुमर्थ समर्थितवानित्याह--
प्राणशब्दश्च साधारण इति । इन्द्रियाणां प्राणस्य
च साधारण इत्यर्थः । इन्द्रियत्वमेव
ख्यवृत्त्या किमेकशब्द मुख्य प्रयोग विषयत्वं विवक्षि-
तमुतैकशक्तथा प्रयोगविषयत्वमिति विकल्प्य
प्रभानिरूपणस्य सङ्गतिं दर्शयन् ज्ञानद्रव्ययोरात्म-
धर्मभूतज्ञानयोर्धर्मधर्मिभावसिद्धये दृष्टान्तार्थं
प्रयोजकमाह - अथात्रेति । तेनात्मनो
538 16
652
निधाय द्वितीयेऽपि किं तुच्छत्वमेव निस्स्वभा-
चत्वं उत तदन्यकाले निस्स्वभावत्वमिति विकल्प
द्वितीयस्य सिद्धसाधनग्रासात्प्रथमं दूषयति-
न प्रथम इति
536-18, 537-15 तिरिक्ततत्वान्तरत्वं तथा दिगुपाधीनामपि तत्त-
देशरूपक्लृप्ततत्वान्तर्भाव इति भावः । नैताव
दिङ्गनिरूपणस्य संगतिर्नास्तीति शङ्कायां परपक्षे
आकाशस्य विभुत्वात् तत्प्रतिक्षपेऽप्यवश्यक-
र्तव्ये निराससौकर्यार्थ दिनिरूपणमिति वद-
न्ति । स्वरूपे संदेहाभावात् तत्प्रसङ्गेन तत्र
विशेषं निरूपयतीत्याह - आकाशे इति
542 16-17 मेक इत्यात्मग्रहणे व्यभिचाराभावात् कथं व्याति-
भङ्ग इत्यत्राह - आत्मनीति
543 11
प्रसङ्गसङ्गत्याऽऽह-अथेति । राजसमहान् प्राण इति
.
.
- राजसमहान् प्राणो देहं धत्ते वाय्वधिष्ठाता'
इति सांख्याः त्वमुपलक्षणम् एवं वायु-
मात्र स्यापि प्राणत्वमाकाशादिभूतपञ्चकरजः-
प्रकृतिकत्वं चाहुः ; तानपि प्रतिवक्तुमित्यर्थः
भावात् नामानुशासनस्य यौगिकत्वे जगतो जग-
द्वायुरित्यादेरनन्वयप्रसङ्गेनास्याश्वकर्णादिवत्
वायुमात्रं क्रियावचनप्राण
इत्ययमर्थ इत्यर्थः । नन्वचिद्विशेषः
544 15
547 21
अयं चार्थ इति ।
548 10
17
553 17
"
मित्यर्थः । सूत्रकार एवामुमर्थ समर्थितवानित्याह--
प्राणशब्दश्च साधारण इति । इन्द्रियाणां प्राणस्य
च साधारण इत्यर्थः । इन्द्रियत्वमेव
ख्यवृत्त्या किमेकशब्द मुख्य प्रयोग विषयत्वं विवक्षि-
तमुतैकशक्तथा प्रयोगविषयत्वमिति विकल्प्य
प्रभानिरूपणस्य सङ्गतिं दर्शयन् ज्ञानद्रव्ययोरात्म-
धर्मभूतज्ञानयोर्धर्मधर्मिभावसिद्धये दृष्टान्तार्थं
प्रयोजकमाह - अथात्रेति । तेनात्मनो