2025-01-21 07:49:51 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
612
सव्याख्यसंवार्थसिद्धिसहिततत्वमुक्ताकलापे
[ जडद्रव्य
सर्वार्थसिद्धिः
भावः । ननु ज्योतिरागमे पञ्च सिद्धान्ताः प्रवृत्ताः । पुराणे-
आनन्ददायिनी
कार्योऽन्यथा विकल्प इत्यभिप्रायेणाह – नन्वित्यादिना । यदि तत्वां -
1
भावप्रकाशः
* पञ्च सिद्धान्ता इति । अत एव वराहमिहिरेणापि पञ्चसिद्धा
न्तारम्भे—
पौलिशरोमकवासिष्ठसौरपैतामहास्तु सिद्धान्ताः ।
पञ्चभ्यो द्वावाद्यौ व्याख्यातौ लाटदेवेन ॥
पौलिशकृतः स्फुटोऽसौ तस्यासन्नस्तु रोमकः प्रोक्तः ।
स्पष्टतरस्सावित्रः परिशेषौ दूरविभ्रष्टौ ॥
इत्युक्तम् । अत्र पारशेषयोः दूरविभ्रंशोक्तिः बीजसंस्काराकरण तात्पर्येण-
यथोक्तम् — ब्रह्मगुप्तेन -- ( ब्राह्म. सि. मध्यमा २ )
ब्रह्मोक्तं ग्रहगणितं महता कालेन यत् खीलीभूतम् ।
अभिधीयते स्फुटं तत् विष्णुसुतब्रह्मगुप्तेन ॥
तन्त्रभ्रंशे प्रतिदिनमेवं विज्ञाय धीमता यत्नः ।
कार्यस्तस्मिन् यस्मिन् दृग्गणितैक्यं सदा भवति ॥
(तन्त्रपरीक्षा. ६०)
इति । एवं भास्कराचार्यैरपि ; (शिरो. गोला. गोलबं १७ शश्लोक-
वासनायाम् )
' यदा पुनर्महता कालेन महदन्तरं भविष्यति तदा महामति-
मन्तो ब्रह्मगुप्तादीनां समानधर्माण एंवोत्पद्यन्ते; ते च तदुपलब्ध्यनु-
सारिणीं गतिमुररीकृत्य शास्त्राणि करिष्यन्ति । अत एवायं गणितस्कन्धो
सव्याख्यसंवार्थसिद्धिसहिततत्वमुक्ताकलापे
[ जडद्रव्य
सर्वार्थसिद्धिः
भावः । ननु ज्योतिरागमे पञ्च सिद्धान्ताः प्रवृत्ताः । पुराणे-
आनन्ददायिनी
कार्योऽन्यथा विकल्प इत्यभिप्रायेणाह – नन्वित्यादिना । यदि तत्वां -
1
भावप्रकाशः
* पञ्च सिद्धान्ता इति । अत एव वराहमिहिरेणापि पञ्चसिद्धा
न्तारम्भे—
पौलिशरोमकवासिष्ठसौरपैतामहास्तु सिद्धान्ताः ।
पञ्चभ्यो द्वावाद्यौ व्याख्यातौ लाटदेवेन ॥
पौलिशकृतः स्फुटोऽसौ तस्यासन्नस्तु रोमकः प्रोक्तः ।
स्पष्टतरस्सावित्रः परिशेषौ दूरविभ्रष्टौ ॥
इत्युक्तम् । अत्र पारशेषयोः दूरविभ्रंशोक्तिः बीजसंस्काराकरण तात्पर्येण-
यथोक्तम् — ब्रह्मगुप्तेन -- ( ब्राह्म. सि. मध्यमा २ )
ब्रह्मोक्तं ग्रहगणितं महता कालेन यत् खीलीभूतम् ।
अभिधीयते स्फुटं तत् विष्णुसुतब्रह्मगुप्तेन ॥
तन्त्रभ्रंशे प्रतिदिनमेवं विज्ञाय धीमता यत्नः ।
कार्यस्तस्मिन् यस्मिन् दृग्गणितैक्यं सदा भवति ॥
(तन्त्रपरीक्षा. ६०)
इति । एवं भास्कराचार्यैरपि ; (शिरो. गोला. गोलबं १७ शश्लोक-
वासनायाम् )
' यदा पुनर्महता कालेन महदन्तरं भविष्यति तदा महामति-
मन्तो ब्रह्मगुप्तादीनां समानधर्माण एंवोत्पद्यन्ते; ते च तदुपलब्ध्यनु-
सारिणीं गतिमुररीकृत्य शास्त्राणि करिष्यन्ति । अत एवायं गणितस्कन्धो