2025-01-21 07:48:18 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
सरः] भौमत्वनैल्यमात्रानात्मत्वे, द्रव्यधर्मोपलम्भः तदभ्रमस्वं पारतन्त्र्ये ।पपत्तिः 569
तत्वमुक्ताकलापः
छायावत्पारतन्त्र्यं त्वयस इव मणौ दृष्टिसिद्धात्स्व-
भावात् । स्पर्शाख्यातिर्न रूपं हरति हरिशिलालोक-
सर्वार्थसिद्धिः
;
गन्धो वातीत्यादिष्वपि द्रव्याभिप्रायेण प्रयोगः । यदि स्वतन्त्र -
द्रव्यं तमः तदा तद्रत्यागत्यनुविधानं कथमित्यत्राह छायाव-
दिति । यथाऽयस्कान्तस्थितिगत्यनुविधानं पृथग्द्रव्यस्याप्ययसो
दृश्यते तथात्रापि स्यात् ; यथादृष्टि स्वभावव्यवस्थापनात् । ननु
पार्थिवत्वरूपवचे स्पर्शवत्वव्याप्ते । न च ध्वान्ते स्पर्श उपलभ्यते !
अतस्ते उसे तस्य न स्त इत्यत्राह - स्पर्शाख्यातिरिति । तमस्स्प-
शस्यायोग्यत्वादित्यभिप्रायेण नीलत्वसाम्याच्च हरिशिलालोक-
आनन्ददायिनी
अन्यथा चैत्ये पीतिमत्वाद्यारोप (त्वाद्युपलम्भ ) प्रसङ्गात् । नचेष्टापत्तिः !
रूपप्रकारकत्वाभावप्रसङ्गात् । न च धर्मिणोऽपि भानात् पीतरूपस्यापि
प्रकारता ! तथाऽपि तमः प्रतीतौ नैल्यप्रकारतानुपपत्तेः ।
क्रियायामपि रूपत्वाद्यारोपप्रसङ्गे गच्छत्यपि स्वस्मिन् गमनाभावप्रतीति-
प्रसङ्गः । न च नीलरूपस्यैवारोपात्तत्प्रकारताप्रतीति ( तीतेरुपपत्ति ) !
प्राप्तिः! तथा सति तथा आश्रयस्यैव प्रतीतिसंभवेना (वेतथा) रोपकल्पना-
योगादि (नानुपपत्तेरिति भावः । ननु गन्धो वातीतिवदत्रापि चटुल-
(लवदि)धीस्स्यादित्यत्राह · -- गन्धेति । गन्धशब्दस्य द्रव्यपरत्वेन तत्रापि
द्रव्य एव चटुलत्वधीरित्यर्थः । छायायाः द्रव्यत्वादन्यगत्यनुविधानं
युक्तमित्यत्राह---यथेति
1
तमस्स्पर्शस्येति – इन्द्रनीलप्रभावदनुद्भत-
-
तत्वमुक्ताकलापः
छायावत्पारतन्त्र्यं त्वयस इव मणौ दृष्टिसिद्धात्स्व-
भावात् । स्पर्शाख्यातिर्न रूपं हरति हरिशिलालोक-
सर्वार्थसिद्धिः
;
गन्धो वातीत्यादिष्वपि द्रव्याभिप्रायेण प्रयोगः । यदि स्वतन्त्र -
द्रव्यं तमः तदा तद्रत्यागत्यनुविधानं कथमित्यत्राह छायाव-
दिति । यथाऽयस्कान्तस्थितिगत्यनुविधानं पृथग्द्रव्यस्याप्ययसो
दृश्यते तथात्रापि स्यात् ; यथादृष्टि स्वभावव्यवस्थापनात् । ननु
पार्थिवत्वरूपवचे स्पर्शवत्वव्याप्ते । न च ध्वान्ते स्पर्श उपलभ्यते !
अतस्ते उसे तस्य न स्त इत्यत्राह - स्पर्शाख्यातिरिति । तमस्स्प-
शस्यायोग्यत्वादित्यभिप्रायेण नीलत्वसाम्याच्च हरिशिलालोक-
आनन्ददायिनी
अन्यथा चैत्ये पीतिमत्वाद्यारोप (त्वाद्युपलम्भ ) प्रसङ्गात् । नचेष्टापत्तिः !
रूपप्रकारकत्वाभावप्रसङ्गात् । न च धर्मिणोऽपि भानात् पीतरूपस्यापि
प्रकारता ! तथाऽपि तमः प्रतीतौ नैल्यप्रकारतानुपपत्तेः ।
क्रियायामपि रूपत्वाद्यारोपप्रसङ्गे गच्छत्यपि स्वस्मिन् गमनाभावप्रतीति-
प्रसङ्गः । न च नीलरूपस्यैवारोपात्तत्प्रकारताप्रतीति ( तीतेरुपपत्ति ) !
प्राप्तिः! तथा सति तथा आश्रयस्यैव प्रतीतिसंभवेना (वेतथा) रोपकल्पना-
योगादि (नानुपपत्तेरिति भावः । ननु गन्धो वातीतिवदत्रापि चटुल-
(लवदि)धीस्स्यादित्यत्राह · -- गन्धेति । गन्धशब्दस्य द्रव्यपरत्वेन तत्रापि
द्रव्य एव चटुलत्वधीरित्यर्थः । छायायाः द्रव्यत्वादन्यगत्यनुविधानं
युक्तमित्यत्राह---यथेति
1
तमस्स्पर्शस्येति – इन्द्रनीलप्रभावदनुद्भत-
-