2025-01-21 07:47:12 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
522
सव्याख्यसर्वार्थसिद्धिसहिततत्वमुक्ताकलापे
सर्वार्थसिद्धिः
[
जडद्रव्य
द्विमनपेक्ष्य कस्यचिदपि कल्पना ! माध्यमिकमतोत्थानप्रस-
ङ्गात् । नोत्तरः; संसर्गाभावस्याप्यसिद्धप्रतियोगिकत्वापातात् ।
न तत्कालीनैतद्भूतलघटसंसर्गे निषिध्यमान इहान्यंत्र च
सिद्धः ! घटसंसर्गमात्रं यत्र क्वचित्सिद्धमिति चेत्; घटतादात्म्य-
मपि तथैव । अस्तु तद्युभयत्राप्यसिद्धप्रतियोगिकत्वम्; किं नश्छि-
नमिति चेन्न ; अतिप्रसङ्गस्योक्तत्वात् । अत्यन्ताभावोऽप्यसिद्ध-
प्रतियोगिक इति पक्षश्च निरस्तः ।
तत्र तत्र स्वतादात्म्यं सिद्धमन्यत्र कल्प्यते ।
बाधकैः क्षिप्यते चेति नास्माकमिह विप्लवः ॥
सर्वत्र (च) तादात्म्याभावस्तत्तद्वस्तुनिष्ठतयैव सिध्येत् न तु
तन्मध्यादिदेशतया यथा मिथस्संयुक्ते वियुक्ते वा सिंहे गजा-
न्यत्वं गजे च सिंहान्यत्वमिति । इदमावरणं न भवतीति
तादात्म्यनिषेधथ कस्यचिदावरणस्य वाना (स्याना ) वरणस्य वा ?
आद्ये विरोधः । आवरणान्तरं न भवतीति विवक्षायामविरोध
आनन्ददायिनी
मेवोपपादयति--नं तत्कालीनेति । एतत्कालिकेति क्वचित्पाठः ।
प्रचुरप्रयोगसत्त्वाद्वद्ध्यभावः ; ( ठन्वा । एतत्कालीनेति पाठान्तरम् । स च
तदा पूर्वकालीनवत्साध्यः । अतिप्रसङ्गस्येति । तादृशतादात्म्यस्य तुच्छ
त्वेन तदभावस्यावरणादेरपि सत्त्वेनाकाशधियोऽतिप्रसङ्गस्योक्तप्रायत्वा-
दित्यर्थः । यद्वा प्रसङ्गमुक्तमतिक्रान्तमतिप्रसङ्गं तुच्छे प्रतियोगिनि
प्रतियोगित्वस्य दुर्वचत्वमिति यावत् ; तस्योक्तत्वादित्यर्थः । स्वपक्षं
कारिकयोपपादयति---तत्रेति अन्यत्र कल्प्यत इति -- आरोप्यत इत्यर्थः ।
सर्वत्रेति । तथाचान्तराले द्वयोरावरणयोस्तादात्म्याभावादाकाशबुद्धि
रधिकमाकाशं साधयतीति भावः । आद्य इति - स्वस्य स्वापेक्षया भेदा
सव्याख्यसर्वार्थसिद्धिसहिततत्वमुक्ताकलापे
सर्वार्थसिद्धिः
[
जडद्रव्य
द्विमनपेक्ष्य कस्यचिदपि कल्पना ! माध्यमिकमतोत्थानप्रस-
ङ्गात् । नोत्तरः; संसर्गाभावस्याप्यसिद्धप्रतियोगिकत्वापातात् ।
न तत्कालीनैतद्भूतलघटसंसर्गे निषिध्यमान इहान्यंत्र च
सिद्धः ! घटसंसर्गमात्रं यत्र क्वचित्सिद्धमिति चेत्; घटतादात्म्य-
मपि तथैव । अस्तु तद्युभयत्राप्यसिद्धप्रतियोगिकत्वम्; किं नश्छि-
नमिति चेन्न ; अतिप्रसङ्गस्योक्तत्वात् । अत्यन्ताभावोऽप्यसिद्ध-
प्रतियोगिक इति पक्षश्च निरस्तः ।
तत्र तत्र स्वतादात्म्यं सिद्धमन्यत्र कल्प्यते ।
बाधकैः क्षिप्यते चेति नास्माकमिह विप्लवः ॥
सर्वत्र (च) तादात्म्याभावस्तत्तद्वस्तुनिष्ठतयैव सिध्येत् न तु
तन्मध्यादिदेशतया यथा मिथस्संयुक्ते वियुक्ते वा सिंहे गजा-
न्यत्वं गजे च सिंहान्यत्वमिति । इदमावरणं न भवतीति
तादात्म्यनिषेधथ कस्यचिदावरणस्य वाना (स्याना ) वरणस्य वा ?
आद्ये विरोधः । आवरणान्तरं न भवतीति विवक्षायामविरोध
आनन्ददायिनी
मेवोपपादयति--नं तत्कालीनेति । एतत्कालिकेति क्वचित्पाठः ।
प्रचुरप्रयोगसत्त्वाद्वद्ध्यभावः ; ( ठन्वा । एतत्कालीनेति पाठान्तरम् । स च
तदा पूर्वकालीनवत्साध्यः । अतिप्रसङ्गस्येति । तादृशतादात्म्यस्य तुच्छ
त्वेन तदभावस्यावरणादेरपि सत्त्वेनाकाशधियोऽतिप्रसङ्गस्योक्तप्रायत्वा-
दित्यर्थः । यद्वा प्रसङ्गमुक्तमतिक्रान्तमतिप्रसङ्गं तुच्छे प्रतियोगिनि
प्रतियोगित्वस्य दुर्वचत्वमिति यावत् ; तस्योक्तत्वादित्यर्थः । स्वपक्षं
कारिकयोपपादयति---तत्रेति अन्यत्र कल्प्यत इति -- आरोप्यत इत्यर्थः ।
सर्वत्रेति । तथाचान्तराले द्वयोरावरणयोस्तादात्म्याभावादाकाशबुद्धि
रधिकमाकाशं साधयतीति भावः । आद्य इति - स्वस्य स्वापेक्षया भेदा