2025-01-21 07:47:12 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
सरः] आवरणतादात्म्याभावत्वनिरासः, असिद्ध प्रतियोगिकत्व विकल्पदूषणादि 521
तत्वमुक्ताकलापः
तादात्म्याभावसिद्धिः कथमपि न भवेत्तंतमर्थ
विहाय ॥ ४६ ॥
सर्वार्थसिद्धिः
।
तत्रापि निष्क्रमणादिप्रसङ्गः । ननु संसर्गे तु विधिरेकेनापि ;
तनिषेधस्तु सर्वप्रतियोगिक: ; तद्वदत्रापि सर्वावरणाभावे व्यो-
मधीः स्यात्; न; असंभवस्योक्तत्वात् । एवं सति च संसर्गा-
भाव एव नामान्तरेणोच्यते । तत्र च दत्तमेवोत्तरम् । अस्तु
तर्ह्यावरणतादात्म्याभावोऽसौ स्यात् । स सिद्धप्रतियोगि कतया
स्वयमप्यसिद्धः । तदात्मनश्राकाशस्य तुच्छत्वं युक्तमिति;
तत्राह — तादात्म्येति । चो दृष्यसमुच्चये । श्रुत्यादिविरोधरूपदूषण-
समुच्चये वा । असिद्धप्रतियोगित्वमस्य क्वचिदपि तादात्म्य-
पदार्थाभावाद्वा, आवरणद्वयस्य तदभावाद्वा ? नाद्यः ; अभाव-
प्रतियोगिकत्वेन तत्कल्पनस्यासिद्धिप्रसङ्गात् । न हि कचित्स-
आनन्ददायिनी
आशयमविदित्वा शङ्कते – नन्विति । असंभवस्योक्तत्वादिति । सर्वेषां
ध्वंसप्रागभावानामेकदैकत्र सत्त्वे सत्येकप्रतियोगिसंसर्गबोधादपि धीः
स्यात् ; तदेव न संभवतीत्युक्तामित्यर्थः । एवं तर्ह्यत्यन्ताभाव एवा-
स्त्वित्राह --- एवं सति चेति । असिद्धप्रतियोगिकतयेति । प्रतियोग्यधि-
करणयोस्तादात्म्यस्य तुच्छत्वात् तुच्छप्रतियोगि काभावस्य तुच्छत्वादि-
त्यर्थः । तदात्मनः – तादृशाभावात्मनः । दूष्यं— संसर्गाभावादि ।
श्रुत्यादीति । आकाशाद्वायुरित्यादिभिर्भावरूपत्वमित्यर्थः । अभावेति ।
प्रतियोगित्वधर्मस्य तद्वृत्तित्वायोगादिति भावः । अन्यथा गगनसूने सौर-
भादिप्रसङ्गात् । तदेवोपपादयति न हीति । असिद्धप्रतियोगिकत्व-
-
तत्वमुक्ताकलापः
तादात्म्याभावसिद्धिः कथमपि न भवेत्तंतमर्थ
विहाय ॥ ४६ ॥
सर्वार्थसिद्धिः
।
तत्रापि निष्क्रमणादिप्रसङ्गः । ननु संसर्गे तु विधिरेकेनापि ;
तनिषेधस्तु सर्वप्रतियोगिक: ; तद्वदत्रापि सर्वावरणाभावे व्यो-
मधीः स्यात्; न; असंभवस्योक्तत्वात् । एवं सति च संसर्गा-
भाव एव नामान्तरेणोच्यते । तत्र च दत्तमेवोत्तरम् । अस्तु
तर्ह्यावरणतादात्म्याभावोऽसौ स्यात् । स सिद्धप्रतियोगि कतया
स्वयमप्यसिद्धः । तदात्मनश्राकाशस्य तुच्छत्वं युक्तमिति;
तत्राह — तादात्म्येति । चो दृष्यसमुच्चये । श्रुत्यादिविरोधरूपदूषण-
समुच्चये वा । असिद्धप्रतियोगित्वमस्य क्वचिदपि तादात्म्य-
पदार्थाभावाद्वा, आवरणद्वयस्य तदभावाद्वा ? नाद्यः ; अभाव-
प्रतियोगिकत्वेन तत्कल्पनस्यासिद्धिप्रसङ्गात् । न हि कचित्स-
आनन्ददायिनी
आशयमविदित्वा शङ्कते – नन्विति । असंभवस्योक्तत्वादिति । सर्वेषां
ध्वंसप्रागभावानामेकदैकत्र सत्त्वे सत्येकप्रतियोगिसंसर्गबोधादपि धीः
स्यात् ; तदेव न संभवतीत्युक्तामित्यर्थः । एवं तर्ह्यत्यन्ताभाव एवा-
स्त्वित्राह --- एवं सति चेति । असिद्धप्रतियोगिकतयेति । प्रतियोग्यधि-
करणयोस्तादात्म्यस्य तुच्छत्वात् तुच्छप्रतियोगि काभावस्य तुच्छत्वादि-
त्यर्थः । तदात्मनः – तादृशाभावात्मनः । दूष्यं— संसर्गाभावादि ।
श्रुत्यादीति । आकाशाद्वायुरित्यादिभिर्भावरूपत्वमित्यर्थः । अभावेति ।
प्रतियोगित्वधर्मस्य तद्वृत्तित्वायोगादिति भावः । अन्यथा गगनसूने सौर-
भादिप्रसङ्गात् । तदेवोपपादयति न हीति । असिद्धप्रतियोगिकत्व-
-