2025-01-21 07:46:43 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
सरः] आतपतदंशादीनां नभस्त्वनिरासः, पराभिमताकाशा प्रत्यक्षत्व साधनप्रकारश्च 499
तत्वमुक्ताकलापः
न च व्योमवागात पादौ ॥ ४२ ॥
रूपस्पर्शोज्झितत्वान्न भवति गगनं दर्शनस्प-
र्शना घ्राणश्रोत्रे रसज्ञाऽप्यवगमयति न द्रव्यं ;
सर्वार्थसिद्धिः
गतौ लोकव्यवहारं प्रतिपक्षयति न चेति । इह नभसि त्र्यणुकं
इह व्योम्नातपः इत्यादिव्यवहारे व्यणुकतत्समुदायादिव्यति-
रिक्ते कुत्रचिन्नभःपर्यायाणां प्रयोगः प्रसिद्धः; सर्वलोकप्रती-
तिव्यवहारोल्लङ्घनं तु सर्वसंक्षोभकं साहसमिति भावः । चश्शङ्का-
द्योतकः अवधारणार्थो वा ॥ ४२ ॥
आकाशस्य प्रत्यक्षत्वे ( परोक्तं) बाधं ( धकं ) शङ्कते -
रूपेति । नभो न चाक्षुषं रूपशून्यद्रव्यत्वात् ; नापि स्पार्शनं
स्पर्शशून्यद्रव्यत्वात्; इति हेतुद्वयविभागः । अन्येषां तु बा -
न्द्रियाणामत्रासम्भवमाह - घाणेति । घ्राणादीनि हि स्ववेद्य-
आनन्ददायिनी
-
दृष्टविलक्षणातपादिकल्पने तस्यैवाकाशत्वमित्याह नभसीति ।
अन्यथा घटादिकमपि पटादिधीगोचर इति साहसेन सर्व (लोक) व्यव -
स्थोच्छेदप्रसङ्ग इति प्रतीतिव्यवहारौ नातिलङ्घ्यावित्याह ——सर्वलोक-
प्रतीतीति ॥ ४२ ॥
-
आक्षेपसंगतिमाह – आकाशस्येति । नभो न चाक्षुषमिति ।
लौकिकचाक्षुषधीविषयो नेत्यर्थः । रूपेति – घटरूपादौ व्यभिचार-
32*
तत्वमुक्ताकलापः
न च व्योमवागात पादौ ॥ ४२ ॥
रूपस्पर्शोज्झितत्वान्न भवति गगनं दर्शनस्प-
र्शना घ्राणश्रोत्रे रसज्ञाऽप्यवगमयति न द्रव्यं ;
सर्वार्थसिद्धिः
गतौ लोकव्यवहारं प्रतिपक्षयति न चेति । इह नभसि त्र्यणुकं
इह व्योम्नातपः इत्यादिव्यवहारे व्यणुकतत्समुदायादिव्यति-
रिक्ते कुत्रचिन्नभःपर्यायाणां प्रयोगः प्रसिद्धः; सर्वलोकप्रती-
तिव्यवहारोल्लङ्घनं तु सर्वसंक्षोभकं साहसमिति भावः । चश्शङ्का-
द्योतकः अवधारणार्थो वा ॥ ४२ ॥
आकाशस्य प्रत्यक्षत्वे ( परोक्तं) बाधं ( धकं ) शङ्कते -
रूपेति । नभो न चाक्षुषं रूपशून्यद्रव्यत्वात् ; नापि स्पार्शनं
स्पर्शशून्यद्रव्यत्वात्; इति हेतुद्वयविभागः । अन्येषां तु बा -
न्द्रियाणामत्रासम्भवमाह - घाणेति । घ्राणादीनि हि स्ववेद्य-
आनन्ददायिनी
-
दृष्टविलक्षणातपादिकल्पने तस्यैवाकाशत्वमित्याह नभसीति ।
अन्यथा घटादिकमपि पटादिधीगोचर इति साहसेन सर्व (लोक) व्यव -
स्थोच्छेदप्रसङ्ग इति प्रतीतिव्यवहारौ नातिलङ्घ्यावित्याह ——सर्वलोक-
प्रतीतीति ॥ ४२ ॥
-
आक्षेपसंगतिमाह – आकाशस्येति । नभो न चाक्षुषमिति ।
लौकिकचाक्षुषधीविषयो नेत्यर्थः । रूपेति – घटरूपादौ व्यभिचार-
32*