2025-01-21 07:46:39 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
सरः ]
नभोनैल्यस्य चाक्षुत्वं नैल्यारोपादिवादनिरासश्च
495
स्मदादेः
तत्वमुक्ताकलापः
सर्वार्थसिद्धिः
अनुमिते नभारी नैल्यारोप इति निरस्तम् । नच नीलं नभ इति
धीरेव नास्ति ! विश्वविसंवादात् । नाप्यसावचाक्षुपः ; अस्मदादि-
चक्षुर्व्यापारानुविधानात् । नभसि विततानां पार्थिवावयवानां
कृष्णगुणमात्रं चक्षुषा गृह्यते इति चेन्न ; नीलं नभ इति धर्मि-
पर्यन्तबुद्धेः । गुणिलिङ्गत्वाच्चात्र नीलादिशब्दानाम् । एतेन
नीलरूपस्मृतिप्रमोषोयमिति पक्षोऽपि निरस्तः। (ननु) नभसि स्व-
तो नैल्याभावात् पञ्चीकृतेऽप्यस्मिन् नैल्यस्य पार्थिवांशमात्रनिष्ठ-
त्वात् तस्मिन्नेवांशे स्यादसौ चाक्षुषधीः ? मैवम् ; तस्य नभश्शब्दा-
र्थत्वायोगात् । नीलपटन्यायस्य चात्र ग्राह्यत्वात् । बालातपसंन्निधौ
आनन्ददायिनी
गुणमात्रविषयत्वे तदधीनव्यवहारस्यापि तन्मात्रविषयत्वान्नीलशब्दस्य
नैल्यमात्रविषयस्य नलिं नभ इति क्लबिता न स्यादित्याह ——गुणिलिङ्ग-
त्वाच्चेति । एतेनेति—धर्मिपर्यन्तधी (न्तत्व) दर्शनात् गुणिलिङ्गत्वाच्च
नीलादिशब्दानामित्यनेनेत्यर्थः । स्मृतिप्रमोषः – तत्तानवगाहिस्मृतिः ।
ननु तर्हि स्वतोऽपि नीलरूपस्य विरहात् कथं नीलं नभ इति प्रतीति-
स्स्यात् इत्यत्राह—–—नीलपटन्यायस्येति । स्वतोऽभावेऽपि पार्थिवसम्बन्धा-
तथा धीरित्यर्थः । ननु रूपशून्यस्य कथमन्यरूपसम्बन्धेनाऽपि चाक्षुष-
रूपारोपाधिष्ठानत्वमतिप्रसङ्गादित्यत्राह – बालातपेति । अतिप्रसङ्गस्त्व-
नुभवबलाद्वार्य इति भावः । नन्वत्रान्य एव नभश्शब्दार्थ इत्याह-
नभोनैल्यस्य चाक्षुत्वं नैल्यारोपादिवादनिरासश्च
495
स्मदादेः
तत्वमुक्ताकलापः
सर्वार्थसिद्धिः
अनुमिते नभारी नैल्यारोप इति निरस्तम् । नच नीलं नभ इति
धीरेव नास्ति ! विश्वविसंवादात् । नाप्यसावचाक्षुपः ; अस्मदादि-
चक्षुर्व्यापारानुविधानात् । नभसि विततानां पार्थिवावयवानां
कृष्णगुणमात्रं चक्षुषा गृह्यते इति चेन्न ; नीलं नभ इति धर्मि-
पर्यन्तबुद्धेः । गुणिलिङ्गत्वाच्चात्र नीलादिशब्दानाम् । एतेन
नीलरूपस्मृतिप्रमोषोयमिति पक्षोऽपि निरस्तः। (ननु) नभसि स्व-
तो नैल्याभावात् पञ्चीकृतेऽप्यस्मिन् नैल्यस्य पार्थिवांशमात्रनिष्ठ-
त्वात् तस्मिन्नेवांशे स्यादसौ चाक्षुषधीः ? मैवम् ; तस्य नभश्शब्दा-
र्थत्वायोगात् । नीलपटन्यायस्य चात्र ग्राह्यत्वात् । बालातपसंन्निधौ
आनन्ददायिनी
गुणमात्रविषयत्वे तदधीनव्यवहारस्यापि तन्मात्रविषयत्वान्नीलशब्दस्य
नैल्यमात्रविषयस्य नलिं नभ इति क्लबिता न स्यादित्याह ——गुणिलिङ्ग-
त्वाच्चेति । एतेनेति—धर्मिपर्यन्तधी (न्तत्व) दर्शनात् गुणिलिङ्गत्वाच्च
नीलादिशब्दानामित्यनेनेत्यर्थः । स्मृतिप्रमोषः – तत्तानवगाहिस्मृतिः ।
ननु तर्हि स्वतोऽपि नीलरूपस्य विरहात् कथं नीलं नभ इति प्रतीति-
स्स्यात् इत्यत्राह—–—नीलपटन्यायस्येति । स्वतोऽभावेऽपि पार्थिवसम्बन्धा-
तथा धीरित्यर्थः । ननु रूपशून्यस्य कथमन्यरूपसम्बन्धेनाऽपि चाक्षुष-
रूपारोपाधिष्ठानत्वमतिप्रसङ्गादित्यत्राह – बालातपेति । अतिप्रसङ्गस्त्व-
नुभवबलाद्वार्य इति भावः । नन्वत्रान्य एव नभश्शब्दार्थ इत्याह-