2025-01-21 07:46:35 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
488
सव्यारूयसर्वार्थसिद्धिसहिततत्वमुक्ताकलापे
[जडद्रव्य
तत्वमुक्ताकलापः
शब्दं गृह्णाति दूराभ्युदितमपि वहिस्सन्तता
श्रोत्रवृत्तिः
सर्वार्थसिद्धिः
शब्दमिति । विकारिद्रव्यस्य तावत् स्वरूपत आप्यायकद्वा-
रा वा तत्र तत्र वृत्तिरविरुद्धा । नचानुपलम्भविरोधः; योग्य !
त्वाभवत् । अन्यथा स्वष्टमपि भज्येत । तवापि हि
बुद्धिसंतते श्शरीरान्तरगमनमालोकादिगमनं च दृष्टं कल्प्यं
वा ? नाद्यः ; अशक्यत्वादनभ्युपगमाच्च । न द्वितीयः ; तद्वद-
त्रापि कल्पनोपपत्तेः । न हि तत्र गतिः प्राप्तिर्वा कल्प्यते-
किं तु तत्रतत्रोत्पत्तिमात्रमिति चेत्; तथाऽत्रापि त्वया कल्प्यं
अविशेषात् । नच शब्दात्मकाः पुद्गलाः श्रवणदेशमायाताः दृश्यन्त
इति युक्तम् ! शब्दस्य रूपादिवगुणत्वोपपत्तेः पुद्गलत्वायोगात् ।
आनन्ददायिनी
आकाशस्य नित्यतया वृत्त्य ( शस्यप्रभा ) भावादिति भावः । विकारि-
द्रव्यस्येति—कार्यत्वाद्वृत्तिस्स्यादिति ( प्रभाया अभावेऽपि परिणाम-
विशेषस्यापि विरोघादिति भावः । अन्यथेति -- बौद्धपूर्व पक्ष्यनुसारेणेद-
मिति (बौद्धोऽत्रपूर्ववादीति) भावः । इष्टभङ्गमेवाह – बुद्धिसंतते-
रिति । अशक्यत्वादिति-- दर्शनायोग्यत्वादित्यर्थः । जैनमतानुसारेण
शङ्कते - नचेति । पूरयन्ति गलन्ति चेति पृथिव्यादि (द्रव्याणि पुद्गलः )
परमाणुरूपं द्रव्यं पुद्गलशब्दार्थः । शब्दोऽपि परमाण्वात्मकद्रव्यपुञ्ज-
मिति शब्दस्यैव गतिमत्तया श्रोत्रदेशगमनसंभवात् न वृत्तिः कल्प्येति
सव्यारूयसर्वार्थसिद्धिसहिततत्वमुक्ताकलापे
[जडद्रव्य
तत्वमुक्ताकलापः
शब्दं गृह्णाति दूराभ्युदितमपि वहिस्सन्तता
श्रोत्रवृत्तिः
सर्वार्थसिद्धिः
शब्दमिति । विकारिद्रव्यस्य तावत् स्वरूपत आप्यायकद्वा-
रा वा तत्र तत्र वृत्तिरविरुद्धा । नचानुपलम्भविरोधः; योग्य !
त्वाभवत् । अन्यथा स्वष्टमपि भज्येत । तवापि हि
बुद्धिसंतते श्शरीरान्तरगमनमालोकादिगमनं च दृष्टं कल्प्यं
वा ? नाद्यः ; अशक्यत्वादनभ्युपगमाच्च । न द्वितीयः ; तद्वद-
त्रापि कल्पनोपपत्तेः । न हि तत्र गतिः प्राप्तिर्वा कल्प्यते-
किं तु तत्रतत्रोत्पत्तिमात्रमिति चेत्; तथाऽत्रापि त्वया कल्प्यं
अविशेषात् । नच शब्दात्मकाः पुद्गलाः श्रवणदेशमायाताः दृश्यन्त
इति युक्तम् ! शब्दस्य रूपादिवगुणत्वोपपत्तेः पुद्गलत्वायोगात् ।
आनन्ददायिनी
आकाशस्य नित्यतया वृत्त्य ( शस्यप्रभा ) भावादिति भावः । विकारि-
द्रव्यस्येति—कार्यत्वाद्वृत्तिस्स्यादिति ( प्रभाया अभावेऽपि परिणाम-
विशेषस्यापि विरोघादिति भावः । अन्यथेति -- बौद्धपूर्व पक्ष्यनुसारेणेद-
मिति (बौद्धोऽत्रपूर्ववादीति) भावः । इष्टभङ्गमेवाह – बुद्धिसंतते-
रिति । अशक्यत्वादिति-- दर्शनायोग्यत्वादित्यर्थः । जैनमतानुसारेण
शङ्कते - नचेति । पूरयन्ति गलन्ति चेति पृथिव्यादि (द्रव्याणि पुद्गलः )
परमाणुरूपं द्रव्यं पुद्गलशब्दार्थः । शब्दोऽपि परमाण्वात्मकद्रव्यपुञ्ज-
मिति शब्दस्यैव गतिमत्तया श्रोत्रदेशगमनसंभवात् न वृत्तिः कल्प्येति