2025-01-21 07:42:12 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
सरः ] प्रवेशाप्ययश्रुत्योराशयः वागादीन्द्रियत्वसाधनाय प्रतिबन्दिश्च 445
तत्वमुक्ताकलापः
रूपादिज्ञानसिद्धौ यदि करणतया कल्पनं
सर्वार्थसिद्धिः
रूपादीति । अयं भावः - यद्यागमः प्रधानीक्रियेत तदा 'इन्द्रि -
।
याणि दशैकं च' इति व्यवतिष्ठेत । यदा तु क्रिया करणपू-
आनन्ददायिनी
मागमपक्षे स्वपक्षासीद्ध (र्नस्य) स्स्यादित्याह -- यद्यागम इति । अनुमानप-
क्षेऽपि प्रतिबन्दिमुखेन स्वमतसिद्धिमाह --- यदा तु इत्यादिना । सुखा-
भावप्रकाशः
* इन्द्रियाणीत्यादि - अत्र 'पञ्चचेन्द्रियगोचराः ' इति द्वितीय-
पादे चशब्दाव्यवहितपूर्ववर्तिपञ्चपदार्थे इन्द्रियगोचरपदार्थान्वयवत्
प्रथमपादे एकपदार्थेऽपि इन्द्रियपदार्थान्वयः प्रतिपिपादयिषित इति
प्रतीयते । यदि मनस इन्द्रियत्वं नाभिप्रैष्यद्भगवान् तदा 'इन्द्रियाणि
दश मनः, इत्येवावक्ष्यत् ; न च तथोवाच ! अतो मनस इन्द्रियत्व-
मनेन सिध्यति । श्रुतिषु मनस इन्द्रियेभ्यः पृथनिर्देशेनानिन्द्रियत्व-
व्यामोहं शमयितुं 'एकादशेन्द्रियाणि ' इत्याद्युक्तौ श्रुतिविरुद्धया
स्मृत्या नाभीष्टसिद्धिरिति शङ्का स्यात्, तदपनोदनाय 'इन्द्रियाणि दशैकं
च' इत्युक्तिः । अत्र मनसः प्राधान्यबोधनाय भिन्नराशीकरणं
च मनसः प्राधान्यविवक्षया श्रुतिषु पृथनिर्देशः उपपद्यते इति न
ततोऽनिन्द्रियत्वसिद्धिः । एतदेवाभिप्रेत्य शङ्कराचार्यैः गीताभाष्ये 'इन्द्रि -
याणि दश; श्रोत्रादीनि पञ्च बुद्ध्युत्पादकत्वाद्बुद्धीन्द्रियाणि; वाक्पाण्यादीनि
पञ्च कर्मनिर्वर्तकत्वात् कर्मेन्द्रियाणि तानि दश एकं च ; किं तत् ?
तेन
तत्वमुक्ताकलापः
रूपादिज्ञानसिद्धौ यदि करणतया कल्पनं
सर्वार्थसिद्धिः
रूपादीति । अयं भावः - यद्यागमः प्रधानीक्रियेत तदा 'इन्द्रि -
।
याणि दशैकं च' इति व्यवतिष्ठेत । यदा तु क्रिया करणपू-
आनन्ददायिनी
मागमपक्षे स्वपक्षासीद्ध (र्नस्य) स्स्यादित्याह -- यद्यागम इति । अनुमानप-
क्षेऽपि प्रतिबन्दिमुखेन स्वमतसिद्धिमाह --- यदा तु इत्यादिना । सुखा-
भावप्रकाशः
* इन्द्रियाणीत्यादि - अत्र 'पञ्चचेन्द्रियगोचराः ' इति द्वितीय-
पादे चशब्दाव्यवहितपूर्ववर्तिपञ्चपदार्थे इन्द्रियगोचरपदार्थान्वयवत्
प्रथमपादे एकपदार्थेऽपि इन्द्रियपदार्थान्वयः प्रतिपिपादयिषित इति
प्रतीयते । यदि मनस इन्द्रियत्वं नाभिप्रैष्यद्भगवान् तदा 'इन्द्रियाणि
दश मनः, इत्येवावक्ष्यत् ; न च तथोवाच ! अतो मनस इन्द्रियत्व-
मनेन सिध्यति । श्रुतिषु मनस इन्द्रियेभ्यः पृथनिर्देशेनानिन्द्रियत्व-
व्यामोहं शमयितुं 'एकादशेन्द्रियाणि ' इत्याद्युक्तौ श्रुतिविरुद्धया
स्मृत्या नाभीष्टसिद्धिरिति शङ्का स्यात्, तदपनोदनाय 'इन्द्रियाणि दशैकं
च' इत्युक्तिः । अत्र मनसः प्राधान्यबोधनाय भिन्नराशीकरणं
च मनसः प्राधान्यविवक्षया श्रुतिषु पृथनिर्देशः उपपद्यते इति न
ततोऽनिन्द्रियत्वसिद्धिः । एतदेवाभिप्रेत्य शङ्कराचार्यैः गीताभाष्ये 'इन्द्रि -
याणि दश; श्रोत्रादीनि पञ्च बुद्ध्युत्पादकत्वाद्बुद्धीन्द्रियाणि; वाक्पाण्यादीनि
पञ्च कर्मनिर्वर्तकत्वात् कर्मेन्द्रियाणि तानि दश एकं च ; किं तत् ?
तेन