2025-01-21 07:40:50 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
सरः ]
कारणत्वस्य प्रागभावेनान्यथासिद्धिपरिहारः
429
तत्वमुक्ताकलापः
स्यात् भावोपष्टम्भशून्यो न खलु तदवधिं प्रागभा-
सर्वार्थसिद्धिः
-
भावोपष्टम्भेति । भावान्तरमभाव इति स्थापयिष्यते । इह त्वपिना
पक्षान्तरान्वारोहस्सूच्यते । अयं भावः – यदि कार्येण प्रागभाव
एव केवलोsपेक्षणीयः तद्वदेते ( देव ते) नाप्यनादिना भाव्यं; अतः
प्रागवधिस्सन्नप्यभावस्तत्तद्भावशेखरित एव स्वात्मानमवधित्वेन
नियच्छेदिति । नित्यस्वभाववत् कादाचित्कस्वभावस्यापि हेतु-
आनन्ददायिनी
अन्यैः ---- भावरूपैः । भावान्तरमिति - तथाच प्रागभाव मात्र हेतुकत्वेऽपि
भावरूपकारणजन्यत्वं सहेतुकत्वं सिद्धमिति भावः । अन्वारोहोऽङ्गी-
कारः । ननु भावोपष्टम्भ एव मास्तु मानाभावादित्यत्राह - अयं भाव इति ।
तद्वदेवेति ---- ननु जन्यत्वस्यानादित्वविरुद्धतया तयाप्यप्रागभावजन्यत्व-
स्यापि विरोधितया कथं ततोऽनादित्वसादित्वसाधनमिति चेन्न; कार्यं
प्रागभावमात्रजन्यं चेत् प्रागभावाधिकरणक्षणोत्तरत्वाधिकरण क्षणवर्ति-
प्रागभावप्रतियोगि न स्यात् ; यत्त ( यद्य ) दधिकरण क्षणोत्तरत्वाधिकरण-
क्षणवर्तिप्रागभावप्रतियोगि तन्न तन्मात्रजन्यं यथा घटो दण्डमात्र-
जन्यः इत्यापादनेनानादित्वसिद्धेरिति भावः । अन्ये तु प्रागभावमात्रज-
तु
न्यत्वे प्रागपि प्रागभावसत्त्वेन कार्योत्पत्तेर्विलम्बायोगत् अतीतका (लेऽपि) ले
( कार्यस्यावश्यकता) कार्याभावस्यासंभवात् अनादित्व (मर्थात्प्राप्त) मि-
त्याहु: । कार्यस्याद्यजातस्य पूर्वकालसत्त्वमेवानादित्वमित्यप्याहुः । तत्तद्भाव
शेखरित इति - मूर्ति (मृत्त) त्वादिविशिष्टः । नित्यस्वभाववदिति —— अन्यथा
कारणत्वस्य प्रागभावेनान्यथासिद्धिपरिहारः
429
तत्वमुक्ताकलापः
स्यात् भावोपष्टम्भशून्यो न खलु तदवधिं प्रागभा-
सर्वार्थसिद्धिः
-
भावोपष्टम्भेति । भावान्तरमभाव इति स्थापयिष्यते । इह त्वपिना
पक्षान्तरान्वारोहस्सूच्यते । अयं भावः – यदि कार्येण प्रागभाव
एव केवलोsपेक्षणीयः तद्वदेते ( देव ते) नाप्यनादिना भाव्यं; अतः
प्रागवधिस्सन्नप्यभावस्तत्तद्भावशेखरित एव स्वात्मानमवधित्वेन
नियच्छेदिति । नित्यस्वभाववत् कादाचित्कस्वभावस्यापि हेतु-
आनन्ददायिनी
अन्यैः ---- भावरूपैः । भावान्तरमिति - तथाच प्रागभाव मात्र हेतुकत्वेऽपि
भावरूपकारणजन्यत्वं सहेतुकत्वं सिद्धमिति भावः । अन्वारोहोऽङ्गी-
कारः । ननु भावोपष्टम्भ एव मास्तु मानाभावादित्यत्राह - अयं भाव इति ।
तद्वदेवेति ---- ननु जन्यत्वस्यानादित्वविरुद्धतया तयाप्यप्रागभावजन्यत्व-
स्यापि विरोधितया कथं ततोऽनादित्वसादित्वसाधनमिति चेन्न; कार्यं
प्रागभावमात्रजन्यं चेत् प्रागभावाधिकरणक्षणोत्तरत्वाधिकरण क्षणवर्ति-
प्रागभावप्रतियोगि न स्यात् ; यत्त ( यद्य ) दधिकरण क्षणोत्तरत्वाधिकरण-
क्षणवर्तिप्रागभावप्रतियोगि तन्न तन्मात्रजन्यं यथा घटो दण्डमात्र-
जन्यः इत्यापादनेनानादित्वसिद्धेरिति भावः । अन्ये तु प्रागभावमात्रज-
तु
न्यत्वे प्रागपि प्रागभावसत्त्वेन कार्योत्पत्तेर्विलम्बायोगत् अतीतका (लेऽपि) ले
( कार्यस्यावश्यकता) कार्याभावस्यासंभवात् अनादित्व (मर्थात्प्राप्त) मि-
त्याहु: । कार्यस्याद्यजातस्य पूर्वकालसत्त्वमेवानादित्वमित्यप्याहुः । तत्तद्भाव
शेखरित इति - मूर्ति (मृत्त) त्वादिविशिष्टः । नित्यस्वभाववदिति —— अन्यथा