2025-01-21 07:37:47 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
सरः] प्रत्यभिज्ञायाः स्थिरविषयत्वसाधक हेत्वसिद्धिशङ्का तत्परिहारश्च
तत्वमुक्ताकलापः
नैकस्मिन् शक्त्यशक्ती
सर्वार्थसिद्धिः
341
माणिक
विषयेत्यसिद्धं ; कुर्वदकुर्वत्क्षणयोश्शक्तयशक्तिभ्यां वैजात्यादित्य-
त्राह — नैकस्मिन्निति । कुर्वतोऽकुर्वतश्चैकत्वेऽङ्गीक्रियमाणेऽपि
शक्तयशक्तिरूपविरुद्धधर्माध्यासो न स्यादित्यर्थः । * शक्तश्चेत्
कुर्यादेव ; न करोति चेदं कुसूलनिहितं वीजमिति * प्रसङ्गताद्विप-
आनन्ददायिनी
कुर्वदकुर्वदिति—कार्यजनने वर्तमानव्यापारवत्तदभाववद्दण्डादिक्षणयो-
र्वस्तुनोरित्यर्थः । शक्तयशक्ती — शक्तितदभावौ । ननु स्थायित्वपक्षेऽ-
ङ्करोत्पादकमेव बीजं कुसूलस्थमिति प्रत्यभिज्ञया साधनीयं । तंत्र अङ्कुरो -
त्पादनशक्तिश्चेत् कुर्यादेव ; न करोतीति ( शक्तयभावः कुसूलस्थस्य केदार-
स्थस्य शक्तत्वं करणादिति) विरुद्धधर्माध्यास इति शङ्कते—शक्तश्चेदिति।
भावप्रकाशः
1
1* शक्तश्चेदिति—सहकारिसापेक्षत्वे त्वशक्त एवेति भावः ।
2 * प्रसङ्गतद्विपर्ययाभ्यामिति — स्वभावहेतुः प्रसङ्गः । व्यापकानुपलब्धि-
स्तद्विपर्यय इति पूर्वमेवोक्तम् । एतौ चान्वयसाधकौ । विपर्यये बाधक-
प्रमाणं च व्यतिरेकसाधकं नात्रापेक्ष्यते अन्वयसिद्ध्यैव व्यतिरेक-
संशयनिवृत्तेः । यथोक्तं क्षणभङ्गसिद्धौ रत्नकीर्तिना - ' यथा विपर्यये
बाधकप्रमाणबलात् नियमवति व्यतिरेके सिद्धे अन्वयविषयः संशयः
पूर्वं स्थितोऽपि पश्चात्परिंगलति । ततोऽन्वयप्रसाधनार्थं न पृथक्
साधनमुच्यते। तथा प्रसङ्गतद्विपर्ययहेतुद्वयबलतो नियमवत्यन्वये सिद्धे
व्यतिरेकविषये पूर्वं स्थितोऽपि संदेहः पश्चात्परिगलत्येव । न च
तत्वमुक्ताकलापः
नैकस्मिन् शक्त्यशक्ती
सर्वार्थसिद्धिः
341
माणिक
विषयेत्यसिद्धं ; कुर्वदकुर्वत्क्षणयोश्शक्तयशक्तिभ्यां वैजात्यादित्य-
त्राह — नैकस्मिन्निति । कुर्वतोऽकुर्वतश्चैकत्वेऽङ्गीक्रियमाणेऽपि
शक्तयशक्तिरूपविरुद्धधर्माध्यासो न स्यादित्यर्थः । * शक्तश्चेत्
कुर्यादेव ; न करोति चेदं कुसूलनिहितं वीजमिति * प्रसङ्गताद्विप-
आनन्ददायिनी
कुर्वदकुर्वदिति—कार्यजनने वर्तमानव्यापारवत्तदभाववद्दण्डादिक्षणयो-
र्वस्तुनोरित्यर्थः । शक्तयशक्ती — शक्तितदभावौ । ननु स्थायित्वपक्षेऽ-
ङ्करोत्पादकमेव बीजं कुसूलस्थमिति प्रत्यभिज्ञया साधनीयं । तंत्र अङ्कुरो -
त्पादनशक्तिश्चेत् कुर्यादेव ; न करोतीति ( शक्तयभावः कुसूलस्थस्य केदार-
स्थस्य शक्तत्वं करणादिति) विरुद्धधर्माध्यास इति शङ्कते—शक्तश्चेदिति।
भावप्रकाशः
1
1* शक्तश्चेदिति—सहकारिसापेक्षत्वे त्वशक्त एवेति भावः ।
2 * प्रसङ्गतद्विपर्ययाभ्यामिति — स्वभावहेतुः प्रसङ्गः । व्यापकानुपलब्धि-
स्तद्विपर्यय इति पूर्वमेवोक्तम् । एतौ चान्वयसाधकौ । विपर्यये बाधक-
प्रमाणं च व्यतिरेकसाधकं नात्रापेक्ष्यते अन्वयसिद्ध्यैव व्यतिरेक-
संशयनिवृत्तेः । यथोक्तं क्षणभङ्गसिद्धौ रत्नकीर्तिना - ' यथा विपर्यये
बाधकप्रमाणबलात् नियमवति व्यतिरेके सिद्धे अन्वयविषयः संशयः
पूर्वं स्थितोऽपि पश्चात्परिंगलति । ततोऽन्वयप्रसाधनार्थं न पृथक्
साधनमुच्यते। तथा प्रसङ्गतद्विपर्ययहेतुद्वयबलतो नियमवत्यन्वये सिद्धे
व्यतिरेकविषये पूर्वं स्थितोऽपि संदेहः पश्चात्परिगलत्येव । न च