2025-01-21 07:37:17 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
276 सव्याख्य सर्वार्थसिद्धिसहिततत्वमुक्ताकलाप ७॥ [जडद्रव्य
"
यद्रूथ-
सर्वार्थसिद्धिः
1 * या दृष्टास्मीति पुनर्न दर्शनमुपौति पुरुषस्य । इति ।
अतः कार्यप्राप्तिः कारणानङ्गम् । उक्तं चाक्षपादेन - 2' घटादि-
निष्पत्तिदर्शनात् पीडने चाभि (व्यभि चारादप्रतिषेध: ' इति ।
आनन्ददायिनी
परस्पराध्यासरूपभ्रान्तेरेव निवृत्तिर्भवदभिमता न तद्धेतुभूतसंयोगनिवृ-
त्तिरिति व्यभिचारस्तदवस्थ इत्यर्थः । उक्तेऽर्थे तदुक्तिं संवादयति-
यहूथेति-
-
प्रकृतेस्सुकुमारतरं न किञ्चिदस्तीति मे मतिर्भवति ।
प्रकृतेस्सुकुमारतरत्वं—पुनर्दर्शनासहत्वम् । अतिमन्दाक्षवैलक्ष्यमन्धरा
प्रमादाद्विगळितवसना चेदालोक्यते वधूः पुरुषेण पुनस्सा दर्शनं न
याति तथा प्रकृतिरपि पुनर्न द्रक्ष्यते इत्यर्थः ' इति वाचस्पतिना
व्याख्यात इत्यर्थः । उक्तेऽर्थे अक्षपादसंमतिमाह — उक्तं चेति । अप्राप्तै-
रेव घटादिनिष्पत्तिदर्शनात् दर्शनानुरोधेनैवातिप्रसङ्गभङ्गात् । पीडने च-
भावप्रकाशः
चितौ बुद्धेरर्थाकारवत्पारणामो न संभवतीत्यगत्या प्रतिबिम्बरूपतायां
पर्यवस्यति । तथा च सुखादिरूपबुद्धिवृत्तिप्रतिबिम्ब: कूटस्थचितौ
भोगः । तस्मिन् भुक्तत्वं अतीतकालोत्पत्तिकत्वम् । अत्रत्यधात्वर्थस्य
भोगपदेनैव लाभे विवक्षाऽसम्भवात् । तथाच अतीतकालोत्पत्तिकोक्त-
भोगानुकूलसुखादिपरिणामवतीत्यर्थ इति । त्यागश्च उक्तदुःखजनकसंयोग_
विशोधविभागाकूलव्यापारः । स च सत्वपुरुषान्यताख्यातिरूप इति च
'या दृष्टाऽस्मीति । अत्र वंशीधरः - ' वस्तुतस्तु अविवेकनिमित्तकसंयोग-
विशेषाभावादेव पुनः प्रवृत्तेरसंभवादित्यर्थः ' इत्याह । 2 * घटादीत्यादि-
1
"
यद्रूथ-
सर्वार्थसिद्धिः
1 * या दृष्टास्मीति पुनर्न दर्शनमुपौति पुरुषस्य । इति ।
अतः कार्यप्राप्तिः कारणानङ्गम् । उक्तं चाक्षपादेन - 2' घटादि-
निष्पत्तिदर्शनात् पीडने चाभि (व्यभि चारादप्रतिषेध: ' इति ।
आनन्ददायिनी
परस्पराध्यासरूपभ्रान्तेरेव निवृत्तिर्भवदभिमता न तद्धेतुभूतसंयोगनिवृ-
त्तिरिति व्यभिचारस्तदवस्थ इत्यर्थः । उक्तेऽर्थे तदुक्तिं संवादयति-
यहूथेति-
-
प्रकृतेस्सुकुमारतरं न किञ्चिदस्तीति मे मतिर्भवति ।
प्रकृतेस्सुकुमारतरत्वं—पुनर्दर्शनासहत्वम् । अतिमन्दाक्षवैलक्ष्यमन्धरा
प्रमादाद्विगळितवसना चेदालोक्यते वधूः पुरुषेण पुनस्सा दर्शनं न
याति तथा प्रकृतिरपि पुनर्न द्रक्ष्यते इत्यर्थः ' इति वाचस्पतिना
व्याख्यात इत्यर्थः । उक्तेऽर्थे अक्षपादसंमतिमाह — उक्तं चेति । अप्राप्तै-
रेव घटादिनिष्पत्तिदर्शनात् दर्शनानुरोधेनैवातिप्रसङ्गभङ्गात् । पीडने च-
भावप्रकाशः
चितौ बुद्धेरर्थाकारवत्पारणामो न संभवतीत्यगत्या प्रतिबिम्बरूपतायां
पर्यवस्यति । तथा च सुखादिरूपबुद्धिवृत्तिप्रतिबिम्ब: कूटस्थचितौ
भोगः । तस्मिन् भुक्तत्वं अतीतकालोत्पत्तिकत्वम् । अत्रत्यधात्वर्थस्य
भोगपदेनैव लाभे विवक्षाऽसम्भवात् । तथाच अतीतकालोत्पत्तिकोक्त-
भोगानुकूलसुखादिपरिणामवतीत्यर्थ इति । त्यागश्च उक्तदुःखजनकसंयोग_
विशोधविभागाकूलव्यापारः । स च सत्वपुरुषान्यताख्यातिरूप इति च
'या दृष्टाऽस्मीति । अत्र वंशीधरः - ' वस्तुतस्तु अविवेकनिमित्तकसंयोग-
विशेषाभावादेव पुनः प्रवृत्तेरसंभवादित्यर्थः ' इत्याह । 2 * घटादीत्यादि-
1