2025-01-21 07:36:39 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
सरः ]
त्रिगुणपरीक्षायां परमाणुकारणवादभङ्गः
197
सर्वार्थसिद्धिः
सा चैकाप्यनेकविषया दृष्टा इष्टा च । निरंशा च सा प्रत्येकं
कात्सर्येनांशतो वा विषयीकुर्यात् ? नाद्यः ; अन्यानुल्लेखप्रस-
ङ्गात् । न द्वितीयः ; निरंशत्वादेव । तत्र चेत्कश्चित्समाधिः
आनन्ददायिनी
प्रतिबन्दीमुपपादयति——– निरंशा चेति । अन्येति - एक विषय एव कृत्स्न-
भावप्रकाशः
यः प्रतीत्यसमुत्पादः शून्यता सैव ते मता ।
भावः स्वतन्त्रो नास्तीति सिंहनादस्तवातुलः ॥
इति । एवं-
यः प्रत्ययैर्जायति स ह्यजातो
न तस्य उत्पादः स्वभावतोऽस्ति ।
यः प्रत्ययाधीनस्स शून्य उक्तः
यशून्यतां जानाति सोऽप्रमत्तः ॥
इति च । अङ्गीकृतश्च ज्ञानार्थयोः विषयविषयिभावस्सांवृतोऽत्रैव—
दृश्यते स्पृश्यते चापि स्वप्नमायोपमात्मना ।
चित्तेन सह जातत्वाद्वेदना तेन नेक्ष्यते ॥
इति । अत्र पञ्चिका – स्यादेतत् ; यदि वेदको न स्यात् वेदना च
नास्ति केनायं तर्हि सुखसाधनत्वादिना भावेषु दृष्टादिव्यवहारः
प्रवर्तते ? इत्यत्राह — दृश्यते इत्यादि । दृश्यते चक्षुरिन्द्रियजेन । स्पृश्यते
कायेन्द्रियजातेन । चित्तेन ज्ञानेन । एवं तर्हि चित्तमेव वेदकं वस्तुसद-
स्तीति चेदाह – स्वप्नमायोपमात्मना । स्वप्नोपमस्वभावेन मायोपमस्वभावेन
च प्रतीत्यसमुत्पन्नेन चित्तेन । न तु परमार्थसता । कथं चित्ताद्व्यतिरिक्तं
चित्तेन दृश्यते ? सहजातत्वात् — चित्तेन सहोत्पन्नत्वात् । चित्तेन
त्रिगुणपरीक्षायां परमाणुकारणवादभङ्गः
197
सर्वार्थसिद्धिः
सा चैकाप्यनेकविषया दृष्टा इष्टा च । निरंशा च सा प्रत्येकं
कात्सर्येनांशतो वा विषयीकुर्यात् ? नाद्यः ; अन्यानुल्लेखप्रस-
ङ्गात् । न द्वितीयः ; निरंशत्वादेव । तत्र चेत्कश्चित्समाधिः
आनन्ददायिनी
प्रतिबन्दीमुपपादयति——– निरंशा चेति । अन्येति - एक विषय एव कृत्स्न-
भावप्रकाशः
यः प्रतीत्यसमुत्पादः शून्यता सैव ते मता ।
भावः स्वतन्त्रो नास्तीति सिंहनादस्तवातुलः ॥
इति । एवं-
यः प्रत्ययैर्जायति स ह्यजातो
न तस्य उत्पादः स्वभावतोऽस्ति ।
यः प्रत्ययाधीनस्स शून्य उक्तः
यशून्यतां जानाति सोऽप्रमत्तः ॥
इति च । अङ्गीकृतश्च ज्ञानार्थयोः विषयविषयिभावस्सांवृतोऽत्रैव—
दृश्यते स्पृश्यते चापि स्वप्नमायोपमात्मना ।
चित्तेन सह जातत्वाद्वेदना तेन नेक्ष्यते ॥
इति । अत्र पञ्चिका – स्यादेतत् ; यदि वेदको न स्यात् वेदना च
नास्ति केनायं तर्हि सुखसाधनत्वादिना भावेषु दृष्टादिव्यवहारः
प्रवर्तते ? इत्यत्राह — दृश्यते इत्यादि । दृश्यते चक्षुरिन्द्रियजेन । स्पृश्यते
कायेन्द्रियजातेन । चित्तेन ज्ञानेन । एवं तर्हि चित्तमेव वेदकं वस्तुसद-
स्तीति चेदाह – स्वप्नमायोपमात्मना । स्वप्नोपमस्वभावेन मायोपमस्वभावेन
च प्रतीत्यसमुत्पन्नेन चित्तेन । न तु परमार्थसता । कथं चित्ताद्व्यतिरिक्तं
चित्तेन दृश्यते ? सहजातत्वात् — चित्तेन सहोत्पन्नत्वात् । चित्तेन