2025-01-21 07:36:25 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
सरः ]
त्रिगुणपरीक्षायां तौयतेजसाः परस्परहेतुता प्रमाणगतिव्यवस्था
159
सर्वार्थसिद्धिः
शेरप्यद्भयः पूर्वभावित्वं बहुश्रुतिस्मृतिसिद्धं । अतस्तदविरुद्धं
आनन्ददायिनी
एव ससर्जादाविति' श्रुतिस्मृती । इदमबादिकं कार्यं सलिलं प्रकृ-
तिरासीत्प्रळयकाल इत्यर्थः । आचार्यैस्सलिलशब्दस्य प्रकृतिपरत्वस्य
परमतभङ्गे प्रदर्शितत्वात् । न ह्यपां सर्वपूर्वभावः प्रतिपादयितुं शक्यः
महदादीनां तत्पूर्वभाविनां दुरपह्नवत्वात् । नापि तेजःपूर्वभावः ।
नियामकाभावात् । तथा च " अग्नेरापः । तत्तेजोऽसृजत । आपस्ते-
जसि लीयन्ते । प्रधानं तत्वमुद्भूतमिति" बहुश्रुतिस्मृत्यन्तरानुगुण्येन
इत्युपक्रम्य-
I
भावप्रकाशः
विगानाद्धि विकल्पस्स्यात् नैकस्याप्यप्रमाणता ।
इति च । विरोधाधिकरणनिष्कर्षणं तु—
यावदेकं श्रुतौ कर्म स्मृतौ वाऽन्यत्प्रतीयते ।
तावत्तयोर्विरुद्धत्वे श्रौतानुष्ठानमिष्यते ॥
ततश्च तुल्यकक्षाऽपि यदि नाम स्मृतिर्भवेत् ।
तथाऽपि नैव दोषोऽस्ति श्रुत्यर्थमनुतिष्ठताम् ॥
।
इति । तदुक्तं न्यायपरिशुद्धौ – ' श्रुतिस्मृत्योर्विरोधे तु स्मृत्या मूला-
न्तरानुमानादनुष्ठानविकल्पं केचिदाहुः' इति । एतदुत्तरं 'सर्वेषां
गुणत्रयवतामाप्ततमत्वे हि कादाचित्कभ्रमसंभवाच्छ्रुत्या स्मृतिबाध इत्य-
परे' इति सूक्तिः शावर भाष्यपरिष्कृतिः । अत्राबाधेन गतिमत्त्वसम्भवे
इत्यनेन ' तत्वविषये तु विरोधे बाध एव आन्यपर्यं वा वस्तुनि
विकल्पासंभवात्' इति न्यायपरिशुद्धयुक्तपक्षद्वये आन्यपर्यपक्ष एव
स्वाभिमत इति सूचितम् ॥
त्रिगुणपरीक्षायां तौयतेजसाः परस्परहेतुता प्रमाणगतिव्यवस्था
159
सर्वार्थसिद्धिः
शेरप्यद्भयः पूर्वभावित्वं बहुश्रुतिस्मृतिसिद्धं । अतस्तदविरुद्धं
आनन्ददायिनी
एव ससर्जादाविति' श्रुतिस्मृती । इदमबादिकं कार्यं सलिलं प्रकृ-
तिरासीत्प्रळयकाल इत्यर्थः । आचार्यैस्सलिलशब्दस्य प्रकृतिपरत्वस्य
परमतभङ्गे प्रदर्शितत्वात् । न ह्यपां सर्वपूर्वभावः प्रतिपादयितुं शक्यः
महदादीनां तत्पूर्वभाविनां दुरपह्नवत्वात् । नापि तेजःपूर्वभावः ।
नियामकाभावात् । तथा च " अग्नेरापः । तत्तेजोऽसृजत । आपस्ते-
जसि लीयन्ते । प्रधानं तत्वमुद्भूतमिति" बहुश्रुतिस्मृत्यन्तरानुगुण्येन
इत्युपक्रम्य-
I
भावप्रकाशः
विगानाद्धि विकल्पस्स्यात् नैकस्याप्यप्रमाणता ।
इति च । विरोधाधिकरणनिष्कर्षणं तु—
यावदेकं श्रुतौ कर्म स्मृतौ वाऽन्यत्प्रतीयते ।
तावत्तयोर्विरुद्धत्वे श्रौतानुष्ठानमिष्यते ॥
ततश्च तुल्यकक्षाऽपि यदि नाम स्मृतिर्भवेत् ।
तथाऽपि नैव दोषोऽस्ति श्रुत्यर्थमनुतिष्ठताम् ॥
।
इति । तदुक्तं न्यायपरिशुद्धौ – ' श्रुतिस्मृत्योर्विरोधे तु स्मृत्या मूला-
न्तरानुमानादनुष्ठानविकल्पं केचिदाहुः' इति । एतदुत्तरं 'सर्वेषां
गुणत्रयवतामाप्ततमत्वे हि कादाचित्कभ्रमसंभवाच्छ्रुत्या स्मृतिबाध इत्य-
परे' इति सूक्तिः शावर भाष्यपरिष्कृतिः । अत्राबाधेन गतिमत्त्वसम्भवे
इत्यनेन ' तत्वविषये तु विरोधे बाध एव आन्यपर्यं वा वस्तुनि
विकल्पासंभवात्' इति न्यायपरिशुद्धयुक्तपक्षद्वये आन्यपर्यपक्ष एव
स्वाभिमत इति सूचितम् ॥