2025-01-21 07:36:22 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
सरः ] त्रिगुणपरीक्षायां तन्मात्रादेरागभिकतामहदाद्युत्पत्तिप्रकारश्च 151
तत्वमुक्ताकलापः
सत्वाद्युन्मेषभिन्नान्महत इह तथा स्यादहङ्कारभेदः
सर्वार्थसिद्धिः
यदि युक्तया समर्थ्यते ।
सांख्यवत्प्रतिवक्तव्यो न विस्रम्भस्तदागमे ॥
तं षड्विंशकमित्याहुस्सप्तविंशमथापरे ।
इत्यत्र न विरोधस्स्याच्छ्रतिमात्रानुसारतः ॥
एवमागमिकेषु
महदादिषु
कालभेदनियतविकारभेदाधीनं
विशेषमाह सत्वादीति गुणत्रयाश्रयात्प्रधानात् सत्वादिगुणो-
न्मेषभेदेन सात्विको राजसस्तामसश्चेति त्रिधा महानुत्पद्यते ।
त्रिभ्यश्च महद्भयस्तथैव त्रिविधोऽहङ्कारः । तत्र प्राच्यादेकादशे -
आनन्ददायिनी
आह-यदि युक्तयेति। सांख्यमतवत् दूषितव्यमित्यर्थः । द्वितीय आह-
न विस्रम्भ इति । तादृश्याः श्रुतेरभावात्तदागमस्य सूत्रकृद्विद्विष्टत्वादिति
भावः । नन्वौपनिषदपक्षेऽपि—
तं षड़िशकमित्याहुः सप्तविंशमथापरे ।
यदा
इत्यादिना व्यवस्थया गणनान्न तत्वव्यवस्थेत्यत्राह - तं षड़िश -
कमिति । सप्ताविंशमिति यदि पाठस्तदा छान्दसो दीर्घः ।
व्यक्तमादाय गणना क्रियते तदा षड़िशकत्वं । यदा तत्पूर्वाव-
स्थयोरक्षरतमसोरन्यतरदप्यादाय तदा सप्तविंशत्वमिति श्रुतमात्रस्वी-
कारान्न कल्पनादोषो नाप्यव्यवस्थितिरिति भावः । पद्यशेषं व्याख्याति-
एवमित्यादिना । कालभेदः सर्गादिकालविशेषः । तथैवेति सात्विका-
दिभेदेनेत्यर्थः । प्राच्यात् सात्विकाहङ्कारात् भूतादिसंज्ञस्तामसाहङ्कारः ।
तत्वमुक्ताकलापः
सत्वाद्युन्मेषभिन्नान्महत इह तथा स्यादहङ्कारभेदः
सर्वार्थसिद्धिः
यदि युक्तया समर्थ्यते ।
सांख्यवत्प्रतिवक्तव्यो न विस्रम्भस्तदागमे ॥
तं षड्विंशकमित्याहुस्सप्तविंशमथापरे ।
इत्यत्र न विरोधस्स्याच्छ्रतिमात्रानुसारतः ॥
एवमागमिकेषु
महदादिषु
कालभेदनियतविकारभेदाधीनं
विशेषमाह सत्वादीति गुणत्रयाश्रयात्प्रधानात् सत्वादिगुणो-
न्मेषभेदेन सात्विको राजसस्तामसश्चेति त्रिधा महानुत्पद्यते ।
त्रिभ्यश्च महद्भयस्तथैव त्रिविधोऽहङ्कारः । तत्र प्राच्यादेकादशे -
आनन्ददायिनी
आह-यदि युक्तयेति। सांख्यमतवत् दूषितव्यमित्यर्थः । द्वितीय आह-
न विस्रम्भ इति । तादृश्याः श्रुतेरभावात्तदागमस्य सूत्रकृद्विद्विष्टत्वादिति
भावः । नन्वौपनिषदपक्षेऽपि—
तं षड़िशकमित्याहुः सप्तविंशमथापरे ।
यदा
इत्यादिना व्यवस्थया गणनान्न तत्वव्यवस्थेत्यत्राह - तं षड़िश -
कमिति । सप्ताविंशमिति यदि पाठस्तदा छान्दसो दीर्घः ।
व्यक्तमादाय गणना क्रियते तदा षड़िशकत्वं । यदा तत्पूर्वाव-
स्थयोरक्षरतमसोरन्यतरदप्यादाय तदा सप्तविंशत्वमिति श्रुतमात्रस्वी-
कारान्न कल्पनादोषो नाप्यव्यवस्थितिरिति भावः । पद्यशेषं व्याख्याति-
एवमित्यादिना । कालभेदः सर्गादिकालविशेषः । तथैवेति सात्विका-
दिभेदेनेत्यर्थः । प्राच्यात् सात्विकाहङ्कारात् भूतादिसंज्ञस्तामसाहङ्कारः ।