2025-01-21 07:36:14 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
सरः ] त्रिगुणपरीक्षायां प्रकृत्यादेरानुमानिकत्वस्य सामान्यतोनिरासः
सर्वार्थसिद्धिः
127
र्म्यपाठादेको पादानत्वप्रसङ्गः । कार्यत्वे सतीति विशेषणेपि
मृत्पिण्डद्वयारब्धघटादिभिः गोमयादिनानोपादानवीश्चकादि-
भिश्चानैकान्त्यं बह्रारब्धघटादिभिश्च । तेषामपि पक्षीकरणे
आनन्ददायिनी
व्यक्तं तथा प्रधानम् '
इति विवक्षितः तथा च महदादेः प्रकृत्या सह त्रैगुण्यादिसमान-
रूपवत्त्वात्तया नित्यभूतया सह कोपादानकत्वाभावाद्व्यभिचार इाव भावः ।
ननु यत्कार्यं येनकार्येण सरूपमिति विवक्षायान्न व्यभिचार इत्यत्राह -
कार्यर्श्वे सतीति । ननु
कार्यरूपेण नानात्वमभेदः कारणात्मना ।
हेमात्मना यथाऽभेदः कुण्डलाद्यात्मना भिदा ॥
इति तथा च यथा कारणात्मना हेमरूपेणाभेदः । कुण्डलाद्यात्मना भेदः
तथा मृत्पिण्डस्वरूपेण भेदेऽपि मृदात्मना कारणतावच्छेदकाकारण
वा अभेदोस्तीत्यत्राह—– गोमयेति । एकरूपान्वित वृश्चिकापेक्षया उपा-
दानभूतगोमयवृश्चिकयोः परस्परं विरुद्धधर्मसंसृष्टत्वेन कारणात्मना
(प्यभेदस्य) प्यैक्यस्य वक्तुमशक्यत्वादिति भावः । न च एकव्य-
क्तिर्दृष्टान्तस्तस्या एक मृत्पिण्डोपादानकत्वादित्यत्राह — बह्विति । तथा
चैकं कार्यमेकोपादानकमिति नियम एव नास्ति दूरे बहूनि कार्या
( बहुकार्यद्रव्या) ण्यैकोपादनकानीति नियम इति भावः । ननु
सर्वकार्याणामप्यनेनानुमानेनैकोपादानकत्वं साध्यते । (तथा च) पटा-
दीनां नानोपादानकत्वेऽपिक्षित्यादावेककर्तृकत्वसिद्धिरिव न विरुद्ध-
मिति पटादीनां पक्ष कोटिनिक्षिप्तत्वान्न व्यभिचार
तेषामपीति । तथा च व्याप्यत्वासिद्धिरिति भावः । ननु सर्वं कार्य -
इत्यत्राह -
सर्वार्थसिद्धिः
127
र्म्यपाठादेको पादानत्वप्रसङ्गः । कार्यत्वे सतीति विशेषणेपि
मृत्पिण्डद्वयारब्धघटादिभिः गोमयादिनानोपादानवीश्चकादि-
भिश्चानैकान्त्यं बह्रारब्धघटादिभिश्च । तेषामपि पक्षीकरणे
आनन्ददायिनी
व्यक्तं तथा प्रधानम् '
इति विवक्षितः तथा च महदादेः प्रकृत्या सह त्रैगुण्यादिसमान-
रूपवत्त्वात्तया नित्यभूतया सह कोपादानकत्वाभावाद्व्यभिचार इाव भावः ।
ननु यत्कार्यं येनकार्येण सरूपमिति विवक्षायान्न व्यभिचार इत्यत्राह -
कार्यर्श्वे सतीति । ननु
कार्यरूपेण नानात्वमभेदः कारणात्मना ।
हेमात्मना यथाऽभेदः कुण्डलाद्यात्मना भिदा ॥
इति तथा च यथा कारणात्मना हेमरूपेणाभेदः । कुण्डलाद्यात्मना भेदः
तथा मृत्पिण्डस्वरूपेण भेदेऽपि मृदात्मना कारणतावच्छेदकाकारण
वा अभेदोस्तीत्यत्राह—– गोमयेति । एकरूपान्वित वृश्चिकापेक्षया उपा-
दानभूतगोमयवृश्चिकयोः परस्परं विरुद्धधर्मसंसृष्टत्वेन कारणात्मना
(प्यभेदस्य) प्यैक्यस्य वक्तुमशक्यत्वादिति भावः । न च एकव्य-
क्तिर्दृष्टान्तस्तस्या एक मृत्पिण्डोपादानकत्वादित्यत्राह — बह्विति । तथा
चैकं कार्यमेकोपादानकमिति नियम एव नास्ति दूरे बहूनि कार्या
( बहुकार्यद्रव्या) ण्यैकोपादनकानीति नियम इति भावः । ननु
सर्वकार्याणामप्यनेनानुमानेनैकोपादानकत्वं साध्यते । (तथा च) पटा-
दीनां नानोपादानकत्वेऽपिक्षित्यादावेककर्तृकत्वसिद्धिरिव न विरुद्ध-
मिति पटादीनां पक्ष कोटिनिक्षिप्तत्वान्न व्यभिचार
तेषामपीति । तथा च व्याप्यत्वासिद्धिरिति भावः । ननु सर्वं कार्य -
इत्यत्राह -