2025-01-21 07:36:08 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
सरः]
त्रिगुणपरीक्षायां प्रकृत्यनुमाननिरासः
105
I
सर्वार्थसिद्धिः
* अन्यद्वा किं चित् ? नाद्यः असिद्धेः ।
न
खलु तन्त्वादिगुणैश्शुक्लादिभिः पटस्य तादात्म्यं दृष्टं ।
तथा सति गुणवत्तन्तु निष्पत्तिमात्रेण
* नचायमिष्टः
प्रसङ्गः ;
पटनिष्पत्तिप्रसङ्गात् ।
अभिव्यक्तिवादादेरपाकरिष्य-
आनन्ददायिनी
कत्वात् । सपत्नीं दुःखाकरोति तां प्रति दुःखात्मकत्वात् । अनया स्त्रिया
सर्वे भावा व्याख्याता इति । तथाचेदं कार्यजातं सुखदुःखमोहात्मकमिति
तादृशकारणजन्यं तादृशकार्यत्वात् यद्यदात्मकं कार्यं तत् तदात्मक-
कारणजन्यं यथा मृदात्मको घटस्तदात्मकमृज्जन्य इति सुखाद्या-
त्मकतया परिणतसत्वाद्यात्मक प्रकृतिसिद्धिरिति भावः । ननु शुक्लः
पट इति प्रतीतेस्तन्त्वादिगुणैस्तादात्म्यं पटादेरस्त्वित्यत्राह—
तथा सतीति । तथा च पटाद्यर्थकारकव्यापारखैयर्थ्यमिति भावः ।
ननु कारकव्यापारो न पटाद्युत्पत्त्यर्थोऽपितु तदभिव्यक्तयर्थः इत्यत्राह---
नचायमिति । ननु शुक्लः पट इति धीभेदव्यवहारबलात्पटगुणयोरः
1
* अन्यद्वा
भावप्रकाशः
माठरवृत्त्याद्युक्तं कारणगुणस्वभावत्वादिकम् ।
2 * न खल्वित्यादि - शुक्ल पट इति प्रतीत्या पटगतशुक्लरूपस्य
पटस्य चाभेदस्य शङ्कार्हत्वेऽपि तन्तुगतशुक्लरूपस्य पटस्य चाभेदशङ्कायां
बीजदर्शनं नेति भावः । ननु तन्तूनामेव पटरूपेणाभिव्यक्तया
तन्तुपटयारेभेदेन शुक्कुरूपपटयोश्च पृथग्जन्माननुभवेन शुक्लः पट
इति प्रतीत्या चा भिन्नतया तन्तुगतशुक्लादिभिः पटस्य तादात्म्येन
गुणवत्तन्तु निष्पत्तिमात्रेण पटनिष्पत्तिप्रसङ्ग इष्ट एवेत्याशङ्कायामाह
* नचेत्यादि अभिव्यक्तिवादादेरित्यत्रादिपदस्य द्रव्यगुणयोः पृथ-
त्रिगुणपरीक्षायां प्रकृत्यनुमाननिरासः
105
I
सर्वार्थसिद्धिः
* अन्यद्वा किं चित् ? नाद्यः असिद्धेः ।
न
खलु तन्त्वादिगुणैश्शुक्लादिभिः पटस्य तादात्म्यं दृष्टं ।
तथा सति गुणवत्तन्तु निष्पत्तिमात्रेण
* नचायमिष्टः
प्रसङ्गः ;
पटनिष्पत्तिप्रसङ्गात् ।
अभिव्यक्तिवादादेरपाकरिष्य-
आनन्ददायिनी
कत्वात् । सपत्नीं दुःखाकरोति तां प्रति दुःखात्मकत्वात् । अनया स्त्रिया
सर्वे भावा व्याख्याता इति । तथाचेदं कार्यजातं सुखदुःखमोहात्मकमिति
तादृशकारणजन्यं तादृशकार्यत्वात् यद्यदात्मकं कार्यं तत् तदात्मक-
कारणजन्यं यथा मृदात्मको घटस्तदात्मकमृज्जन्य इति सुखाद्या-
त्मकतया परिणतसत्वाद्यात्मक प्रकृतिसिद्धिरिति भावः । ननु शुक्लः
पट इति प्रतीतेस्तन्त्वादिगुणैस्तादात्म्यं पटादेरस्त्वित्यत्राह—
तथा सतीति । तथा च पटाद्यर्थकारकव्यापारखैयर्थ्यमिति भावः ।
ननु कारकव्यापारो न पटाद्युत्पत्त्यर्थोऽपितु तदभिव्यक्तयर्थः इत्यत्राह---
नचायमिति । ननु शुक्लः पट इति धीभेदव्यवहारबलात्पटगुणयोरः
1
* अन्यद्वा
भावप्रकाशः
माठरवृत्त्याद्युक्तं कारणगुणस्वभावत्वादिकम् ।
2 * न खल्वित्यादि - शुक्ल पट इति प्रतीत्या पटगतशुक्लरूपस्य
पटस्य चाभेदस्य शङ्कार्हत्वेऽपि तन्तुगतशुक्लरूपस्य पटस्य चाभेदशङ्कायां
बीजदर्शनं नेति भावः । ननु तन्तूनामेव पटरूपेणाभिव्यक्तया
तन्तुपटयारेभेदेन शुक्कुरूपपटयोश्च पृथग्जन्माननुभवेन शुक्लः पट
इति प्रतीत्या चा भिन्नतया तन्तुगतशुक्लादिभिः पटस्य तादात्म्येन
गुणवत्तन्तु निष्पत्तिमात्रेण पटनिष्पत्तिप्रसङ्ग इष्ट एवेत्याशङ्कायामाह
* नचेत्यादि अभिव्यक्तिवादादेरित्यत्रादिपदस्य द्रव्यगुणयोः पृथ-