2025-01-21 07:36:03 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
90
06
सव्याख्यसर्वार्थसिद्धिसहिततत्वमुक्ताकलापे
सर्वार्थसिद्धिः
[जडद्रव्य
एवं सम्बद्धत्वासम्बद्धत्व — समानकालत्वासमानकालत्व - युग-
पद्ग्राह्यत्वायुगपद्ग्राह्यत्वादिविकल्पस्य बाधास्तदुद्धाराश्च विशु-
द्धबुद्धिभिरवधातव्याः । दृष्येणापि सम्वन्धादिविकल्पदोषसा-
म्यादिति ॥ १० ॥
इति द्रव्यातिरिक्तधर्माक्षेपपरिहारः.
आनन्ददायिनी .
थाऽपि दूष्यादन्यगर्दभवत् तस्मादनन्यदूष्यवद्वा दूषणं न स्यादित्यर्थः ।
एवमिति----धर्मिणा रूपादिकं संबद्धमसंबद्धं वा ? सम्बद्धत्वे संयुक्त-
घटपटयोरिव धर्मधर्मिभावो न स्यात् । असंबद्धत्वे मेरुमन्दरयोरिव धर्म-
धर्मिभावो न स्यात् । एवं धर्मिणा धर्मस्समानकालोऽसमानकालो वा ?
उभयथाऽपि समानकालीनासमानकलनिघटपटयोरिव गुणगुणिभावो
न स्यादित्यर्थः । एवं धर्मिणा धर्मो युगपद्द्वाह्यो न वा ? उभयथाऽपि
तादृशघटपटवदगुणत्वप्रसङ्ग इति प्रसङ्गो बोध्यः । एवं प्रमेयमप्रमेयं
वा ? जन्यमजन्यं वा ? घटस्तदन्यो वा ? उभयथाऽपि न गुण इति
प्रसङ्गाः आदिशब्देन विवक्षिताः । तदुद्धारक्रममाह —— दूष्येणापीति ।
दूषणं दृष्येण संबद्धमसंबद्धं वा ? समानकालमसमानकालं वा ? युग-
पद्द्भाह्यमयुगपद्गाह्यं वा उभयथाऽपि तादृशदूष्यरासभादिवन्न दूषणामित्यादि
प्रसङ्गादिति भावः । केचित्तु सम्बद्धत्वेत्याद्येवं व्याचख्युः — विशेष-
णस्य विशेष्येण सह सम्बद्धत्वे सोऽपि सम्बन्धस्संबद्धो नवा ? आद्ये
अनवस्था । द्वितीये—
षण्णामपि पदार्थानामसंघातः प्रसज्यते ।
इति न्यायेन असंहतरूपता स्यात् । विशेषणस्य विशेष्येण समानका-
06
सव्याख्यसर्वार्थसिद्धिसहिततत्वमुक्ताकलापे
सर्वार्थसिद्धिः
[जडद्रव्य
एवं सम्बद्धत्वासम्बद्धत्व — समानकालत्वासमानकालत्व - युग-
पद्ग्राह्यत्वायुगपद्ग्राह्यत्वादिविकल्पस्य बाधास्तदुद्धाराश्च विशु-
द्धबुद्धिभिरवधातव्याः । दृष्येणापि सम्वन्धादिविकल्पदोषसा-
म्यादिति ॥ १० ॥
इति द्रव्यातिरिक्तधर्माक्षेपपरिहारः.
आनन्ददायिनी .
थाऽपि दूष्यादन्यगर्दभवत् तस्मादनन्यदूष्यवद्वा दूषणं न स्यादित्यर्थः ।
एवमिति----धर्मिणा रूपादिकं संबद्धमसंबद्धं वा ? सम्बद्धत्वे संयुक्त-
घटपटयोरिव धर्मधर्मिभावो न स्यात् । असंबद्धत्वे मेरुमन्दरयोरिव धर्म-
धर्मिभावो न स्यात् । एवं धर्मिणा धर्मस्समानकालोऽसमानकालो वा ?
उभयथाऽपि समानकालीनासमानकलनिघटपटयोरिव गुणगुणिभावो
न स्यादित्यर्थः । एवं धर्मिणा धर्मो युगपद्द्वाह्यो न वा ? उभयथाऽपि
तादृशघटपटवदगुणत्वप्रसङ्ग इति प्रसङ्गो बोध्यः । एवं प्रमेयमप्रमेयं
वा ? जन्यमजन्यं वा ? घटस्तदन्यो वा ? उभयथाऽपि न गुण इति
प्रसङ्गाः आदिशब्देन विवक्षिताः । तदुद्धारक्रममाह —— दूष्येणापीति ।
दूषणं दृष्येण संबद्धमसंबद्धं वा ? समानकालमसमानकालं वा ? युग-
पद्द्भाह्यमयुगपद्गाह्यं वा उभयथाऽपि तादृशदूष्यरासभादिवन्न दूषणामित्यादि
प्रसङ्गादिति भावः । केचित्तु सम्बद्धत्वेत्याद्येवं व्याचख्युः — विशेष-
णस्य विशेष्येण सह सम्बद्धत्वे सोऽपि सम्बन्धस्संबद्धो नवा ? आद्ये
अनवस्था । द्वितीये—
षण्णामपि पदार्थानामसंघातः प्रसज्यते ।
इति न्यायेन असंहतरूपता स्यात् । विशेषणस्य विशेष्येण समानका-