तन्त्रसारसङ्ग्रहः व्याख्याद्वयसहितः /91

80
 
ತಂತ್ರಸಾರಸಂಗ್ರಹ ಸಟೀಕಾ ಅಧ್ಯಾಯ 3
 
ವಿಸ್ತಾರಃ ಪ್ರಪದಸ್ಯಾಪಿ ಷಡಂಗುಲ ಉದಾಹೃತಃ 11911
 
॥ ೯ ॥
 
ಅಂಗುಷ್ಠಪರಿಣಾಹಸ್ತು ಚತುರಂಗುಲ ಈರಿತಃ ।
 
ತ್
ತ್ರ್ಯಂಗುಲಂ ತು ತದನ್ಯಃ ಸ್ಯಾದ್ ವ್ರೀಹ್ಯರ್ಥೊಧೋನಾಃ ಕ್ರಮಾತ್ ಪರಾಃ ॥10॥
೧೦ ॥
 
ಅರ್ಥ- ಪಾದದ ಅಂಗುಲವಾದರೋ ಆರಂಗುಲ. ಹೆಬ್ಬೆರಳಿನ ಸುತ್ತಳತೆ
 
ಅರ್ಥ ಪಾದದ ಅಂಗುಲವಾದರೋ
 
ನಾಲ್ಕಂಗುಲ. ನಂತರ ಬೆರಳು ಮೂರಂಗುಲ, ಮುಂದಿನ ಬೆರಳು ಕ್ರಮವಾಗಿ
ಹಿಂದಿನಕ್ಕಿಂತ ಭತ್ತಧಾನ್ಯದ ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತದೆ.
 
-
 

 
ದಶಾಂಗುಲಂ ಜಂಘಮೂಲಂ ಮಧ್ಯಂ ತು ತ್ರ್ಯಂಗುಲಾಧಿಕಮ್ ।

ಸಪ್ತಾದಶಾಂಗುಲಂ ತೂರ್ಧ೦ಧ್ವಂ ಜಾನುರಷ್ಟಾದಶಾಂಗುಲಃ ॥11।
 
೧೧ ॥
 
ಊರ್ವವಂತೋಽಪಿ ತಥಾ ಜೇಜ್ಞೇಯೋ ಮಧ್ಯಂ ದ್ವಿರ್ದ್ವಾದಶಾಂಗುಲಮ್ ।

ಚತುರಂಗುಲಾಧಿಕಂ ಮೂಲಂ ಗುಹ್ಯಂ ಸಾರ್ಧಚತುಷ್ಟಯಮ್ ॥12॥
 
೧೨ ॥
 
ಸಾರ್ಧತ್ರಯಂ ಪರೀಣಾಹಾದ್ ವೃಷಣಂ ಚತುರಂಗುಲಮ್ ।

ಸಪ್ತಾಂಗುಲಂ ಪರೀಣಾಹಾದ್ ವೃತ್ತಂ ಪ್ರೋಕ್ತಂ ಸಮಸ್ತಶಃ ॥13॥
೧೩॥
 
ಅರ್ಥ - ಮೊಣಕಾಲಿನ ಸುತ್ತಳತೆ ಹತ್ತು ಅಂಗುಲ;
 

ಮೊಣಕಾಲಿನ ಮಧ್ಯದ ಸುತ್ತಳತೆ ಹದಿಮೂರು.

ಮೊಣಗಂಟಿನ ಸುತ್ತಳತೆ ಹದಿನೆಂಟು.

ತೊಡೆಯ ಕೆಳಭಾಗದ ಸುತ್ತಳತೆ ಹದಿನೆಂಟು,

ಮಧ್ಯಭಾಗದ ಸುತ್ತಳತೆ ಇಪ್ಪತ್ತನಾಲ್ಕು
 

 
ಮೂರನೇ ಬೆರಳಿನ ಉಗುರು ೩೨ನೇ ೯ಭಾಗ(೯/೩೨). ನಾಲ್ಕನೇ ಬೆರಳಿನ ಉದ್ದ ಅದರ
ಮುಕ್ಕಾಲಂಶ (೨೭/೧೨೮). ಕಿರುಬೆರಳಿನ ಉಗುರಿನ ಉದ್ದ ಅದರ ಮುಕ್ಕಾಲಂಶ.
 
ಮೊದಲಿನ ಉಗುರಿಗಿಂತ ಮುಂದಿನ ಬೆರಳುಗಳ ಉಗುರುಗಳ ಅಳತೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಲುಭಾಗ

ಕಮ್ಮಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಎಂದರೆ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಅಳತೆಯನ್ನೂ ನಾಲ್ಕು ಭಾಗ ಮಾಡಿ, ಅದರ
ಮೂರುಭಾಗಗಳನ್ನು ಮುಂದಿನ ಉಗುರಿನ ಅಳತೆ ಎಂದು ತಿಳಿಯಬೇಕು.
 

ಅಯಂ ಭಾವಃ - ಅಂಗುಷ್ಠಸ್ಯ ತ್ರಿಪಾದೋಚ್ಚತ್ವಮ್ । ತದನಂತರಸ್ಯ ಸಾರ್ಧೈಕಪಾದೋ-
ಚತ್ವಮ್ । ತದನಂತರಸ್ಯ ಸಾರ್ಧೈಕವಾಪಾದಸ್ಯ ಚತುರ್ಧಾವಿಭಾಗೇ ಕೃತೇ ತ್ರಿಭಾಗೋಚ್ಚತ್ವಮ್,

ತದನಂತರಯೋರಪಿ ತದದ್ವದಿತಿ । (ವ.ಟೀ)