तन्त्रसारसङ्ग्रहः व्याख्याद्वयसहितः /64

ಪ್ರಥಮೋಧ್ಯಾಯಃ
 
32-36 - ಎಡಗಾಲಿನ ಸಂಧಿ ಹಾಗೂ ಅಗ್ರಭಾಗಗಳು;
 

37-38 – ಹೊಟ್ಟೆಯ ಬಲ-ಎಡಪಾರ್ಶ್ವಗಳು;

39 – ಹೊಟ್ಟೆಯ ಹಿಂಭಾಗ;
 
-
 

40
 
44
 
48
 
-
 
- ಗುಹೇಂಹ್ಯೇಂದ್ರಿಯ;
41- ಗುದ;
42 -ಹೃದಯ;
43 - ತ್ವಕ್;

44 - ಚರ್ಮ;
45 - ಮಾಂಸ;
46 - ರಕ್ತ;
47 - ಮೇದಸ್ಸು;
 
1
 

48 - ಮಜ್ಜೆ ;
49 - ಎಲುಬು;
50 - ಪ್ರಾಣ;
51
 
- ಜೀವ.
 
ಚರ್ಮ; 45
 
ಮಜ್ಜೆ 49
 

ಕ್ಷಕಾರಕ್ಕೆ ನರಸಿಂಹನು ದೇವತೆ, ಮಾತೃಕಾಜಪದಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಮಾತೃಕಾನ್ಯಾಸ-
ದಲ್ಲಿ ಕ್ಷಕಾರವನ್ನು ಕಡೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಬೇಕು.
 

 
ವ.ಟೀ - ಏತದಧ್ಯಾಯೇ ಅಕ್ಷರನ್ಯಾಸ-ಪ್ರಾಣಾಯಾಮ-ಕಲಶಾ- ರ್ಚನಾದಿಕಂ
ಯ ನಿರೂಪಯತಿ - ಯಸ್ಯೇತ್ಯಾದಿನಾ ॥ ಕೇ = ಶಿರಸಿ, ಅಭಿತೋ
 
ವ.ಟೀ.
 
ನಿರೂಪಯತಿ
 
ವಕ್ತ್ರಂ=ಸರ್ವತಃ ಪ್ರದಕ್ಷಿಣೇನ ಮುಖೇ । ರ್ಮೂರ್ಧ್ನಿ ವಾ ಉಪರಿ । ವಾಚಿ ಗತಃ । ತುಂದೇ = ಉದರೇ
 
-
 
-
 
1
 
F
 
53
 
।
 
ಟೀಕಾರ್ಥ
 
- ಈ ಎರಡನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ಮಾತೃಕಾನ್ಯಾಸ, ಪ್ರಾಣಾಯಾಮ,
ಕಲಶಪೂಜೆ ಮೊದಲಾದವುಗಳನ್ನು ನಿರೂಪಿಸು ತ್ತಾರೆ. ಕೇ := ಎಂದರೆ 'ತಲೆಯಲ್ಲಿ
' ಎಂದರ್ಥ. ಅಭಿತಃ ವಕ್ಕಂ -ತ್ರಂ= ಎಂದರೆ ಪ್ರದಕ್ಷಿಣಾಕಾರವಾಗಿ ಇಡೀ ಮುಖವನ್ನು
ಮುಟ್ಟಬೇಕು ಎಂದು ಭಾವ, ಮೂರ್ಥಿಧ್ನಿ ಉಪರಿ = ತಲೆಯ ಮೇಲೆ, ವಾಚಿ ಎಂದರೆ
ಬಾಯಿ ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದೆ.
 
ವಕ್ಕಂ = ಸರ್ವತಃ
 

 
ಪ್ರಾಣಾಯಾಮ
 

 
ಪ್ರಾಣಾಯಾಮೋ[^1] ರೇಚಯಿತ್ವಾ ಪೂರಯಿತ್ವಾ ಚ ಕುಂಭಕೇ ॥4 ೪ ॥
 

 
ತಾರೈಸಿಸ್ತ್ರಿದ್ವಾದಶಾವರ್ತೈಃ ದ್ವೇವ್ಯೇಕದ್ವಾದಶಕೇನ ವಾ ।

ತತ್ತನ್ಮಂತ್ರೇಣ ವಾ ಕಾರ್ಯೊಯೋ ಗಾಯತ್ರ್ಯಾ ದಶತಾರಕ್ಕೆಃಕೈಃ ॥5 ೫ ॥
 
1. ರೇಚಯೇದ್ ದಕ್ಷಯಾ ನಾಸಾ ಪೂರಯೇದ್ ವಾಮತಸ್ತತಃ ।
 
ಕುಂಭಕಶ್ಚ ಸುಷುಮ್ಹಾಯಾ ವಿಷ್ಣುಂ ವಾಯುಂ ಚ ಸಂಸ್ಮರೇತ್ ।
ಪ್ರಾಣೋ ವಾಯುರಿತಿ ಪ್ರೋಕ್ತಃ ಆಯಾಮಃ ತನ್ನಿರೋಧನಮ್ ॥
 

 
ಅರ್ಥ - ಬಲಹೊಳ್ಳೆಯಿಂದ ಶ್ವಾಸವಾಯುವನ್ನು ಹೊರಗೆ ಬಿಡುವುದು ರೇಚಕ,
ಎಡಹೊಳ್ಳೆಯಿಂದ ಶುದ್ಧಗಾಳಿಯನ್ನು ಸೆಳೆಯುವುದು ಪೂರಕ, ಅಂಗುಲಿಗಳಿಂದ
ಎರಡೂ ಹೊಳ್ಳೆ- ಗಳನ್ನು ಸುಷುಮ್ನಾ ನಾಡಿಯಲ್ಲಿ ವಾಯುನಿರೋಧಿಸುವುದಕ್ಕೆ
 

 
 
 
 
[^1]. ರೇಚಯೇದ್ ದಕ್ಷಯಾ ನಾಸಾ ಪೂರಯೇದ್ ವಾಮತಸ್ತತಃ ।
ಕುಂಭಕಶ್ಚ ಸುಷುಮ್ನಾಯಾ ವಿಷ್ಣುಂ ವಾಯುಂ ಚ ಸಂಸ್ಮರೇತ್ ।
ಪ್ರಾಣೋ ವಾಯುರಿತಿ ಪ್ರೋಕ್ತಃ ಆಯಾಮಃ ತನ್ನಿರೋಧನಮ್ ॥