तन्त्रसारसङ्ग्रहः व्याख्याद्वयसहितः /215

೨೦೪
 
ತಂತ್ರಸಾರಸಂಗ್ರಹ ಸಟೀಕಾ ಅಧ್ಯಾಯ 4
 
ಉಪಾಸನಾವಿಧಿ; ಜ್ಞಾನೇನೈವ ಪರಂ ಪದಮ್
 

 
ಅಪರೋಕ್ಷದೃಶೇರೇವ ಯಸ್ಮಾನೋನ್ಮೋಕ್ಷೋ ನ ಚಾನ್ಯಥಾ ।

ಅಪರೋಕ್ಷದೃಶಿಶೈಶ್ಚೈವ ಶ್ರವಣಾನ್‌ಮನನಾದನು ।

ಸಮ್ಯಜ್ ಙ್ನಿಶ್ಚಿತತತ್ತ್ವ ಸ್ಯ ನಿದಿಧ್ಯಾಸನಯಾ ಭವೇತ್ ॥135 ೧೩೫ ॥
 
ವ
 

 
ಅರ್ಥ - ಭಗವಂತನ ಅಪರೋಕ್ಷವಾಗದೆ ಈ ಸಂಸಾರದಿಂದ ಮುಕ್ತಿಯಾಗು
ವುದಿಲ್ಲ. ಕಾಶ್ಯಾದಿಮರಣ(ಕಾಶಿಯಲ್ಲಾಗುವ ಮರಣವೇ) ಮೊದಲಾದ ಯಾವುದೇ
ರೀತಿಯಿಂದಲೂ ಮೋಕ್ಷ- ವಾಗಲಾರದು.
 

 
ಶ್ರವಣ-ಮನನಾದಿಗಳಿಂದ ಭಗವತ್ತತ್ವವನ್ನು ನಿಶ್ಚಯಿಸಿ- ಕೊಂಡಿದ್ದವರಿಗೇನೆ ಭಗ-
ವದುಪಾಸನೆಯಿಂದ ಅಪರೋಕ್ಷಜ್ಞಾನ- ವಾಗುವುದು. ಶ್ರವಣಾದಿಗಳಾದರೂ ಗುರು-
ಗಳಿಂದಲೇ ಆಗಬೇಕಾಗಿ ರುವುದರಿಂದ ಶ್ರವಣಾದಿಗಳಿಗಾಗಿ ಉತ್ತಮಗುರುಗಳನ್ನು
 

ಅರಸಬೇಕು.
 

 
ಉಪಾಸನೆಯಲ್ಲಿ ವಿಧಗಳು ಅವುಗಳ ವಿವರ
 

 
ದ್ವಿವಿಧಾ ಸಾ ಚ ಸಂಪ್ರೋಕ್ತಾ ವಿಷ್ಣುಶಾಸ್ತಾತ್ರಾವಮರ್ಶನಮ್ ।

ಏಕಂ ಧ್ಯಾನಂ ಹರೇರನ್ಯತ್ ಚತ್ವಾರ್ಯಂಗಾನಿ ತಸ್ಯ ಚ ।

ಯಮಶ್ಚ ನಿಯಮಶ್ಚಾऽಸಾ ಪ್ರಾಣಾಯಾಮ ಇತೀರಿತಃ ॥136 ೧೩೬ ॥
 

 
ಅರ್ಥ - ಅಪರೋಕ್ಷಸಾಧನೀಭೂತವಾದ ಉಪಾಸನೆಯು ಭಗವಚ್ಚಾಸ್ತಾವ
ಛಾಸ್ತ್ರಾವಲೋಕವೆಂದೂ, ಧ್ಯಾನರೂಪವೆಂದೂ ಎರಡು ವಿಧವಾಗಿದೆ[^ 1]. ಶಾಸ್ತ್ರಶ್ರವಣಮನನ-
ವಾದ ಮೇಲೆ ಅಪರೋಕ್ಷ ಜ್ಞಾನಕ್ಕಾಗಿಯೇ
ಸರ್ವದಾ ವಿಷ್ಣುಸರ್ವೋತ್ತಮ-
ಸರ್ವದಾ
 
ಪ್ರತಿಪಾದಕ ವೈಷ್ಣವಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಪಾಠಪ್ರವಚನಾದಿಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿರು- ವುದೇ
ಶಾಸ್ತ್ರಾವಮರ್ಶನರೂಪವಾದ ಉಪಾಸನೆಯು.
 

 
ಧ್ಯಾನರೂಪವಾದ ಉಪಾಸನೆಯಲ್ಲಿ ಯಮ, ನಿಯಮ, ಆಸನ, ಪ್ರಾಣಾಯಾಮ
 

 
ಅಧಮಗುರುವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಉತ್ತಮಗುರುವನ್ನು ಅರಸುವಾಗಲೂ ಪೂರ್ವಗುರುವಿನ ಅನುಮತಿ
ಬೇಕಿಲ್ಲ.
"ತಸ್ಮಾದುತ್ತಮಗುರುಪ್ರಾಪ್ಟ್ತ್ಯೈ ಪೂರ್ವನುಜ್ಞಾ ನ ಮೃಗ್ಯತೇ".

[^1]. ಸೋಪಾಸನಾ ಚ ದ್ವಿವಿಧಾ ಶಾಸ್ತ್ರಾಭ್ಯಾಸಸ್ವರೂಪಿಣೀ ।
 

ಧ್ಯಾನರೂಪಾ ಪರಾ ಚೈವ ತದಂಗಂ ಧಾರಣಾದಿಕಮ್ ॥ ಅನುವ್ಯಾಖ್ಯಾನ