2023-04-10 05:19:45 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
साहित्यकण्टकोद्धारः
अत्र श्चुतिर् 153 क्षरणे इति धातोः परस्मैपदित्वात् कथमात्मनेपदप्रयोगः इति
चेत् -- सत्यम् । ईदृशः प्रमाद एवेति शास्त्रशरणाः ।
40
अथ कथम्
--
वैदेशिक: स्वकुललाञ्छनतां विधत्ते
तद् भूपतिः 153a क्षमति कि श्रुतमेव नास्ति । (चौरपञ्चाशत्-६१ )
(श्रौत्तराहपाठः)
इति चौरपञ्चाशति । अव क्षमूष सहने इति धातोः अनुदात्तत्त्वात् कथं
परस्मैपदप्रयोगः । आत्मनेपदेन हि भवितव्यम् इति चेत् --प्रमाद एवायमित्याहुः ।
अनुदात्तेत्त्वलक्षणमात्मनेपदमनित्यमिति 54 वा समाधेयम् ।
अथ कथम्--
उदयति स्म तदद्भ तमालिभिर्धरणिभृद् भुवि तत्र विमृश्य यत् ।
( नैषधे ४-१८)
इति श्रीहर्षः । उदयति विततोर्ध्वरश्मिरज्जौ (माघ काव्ये ४-२०) इति
माघश्च । अत्र अय गताविति धातोरनुदात्तत्त्वेनात्मनेपदित्वात् ।
मोहः कोऽयमहो महानुदयते लोकस्य शोकावहः (प्रबोधचन्द्रोदये (५-१४)
इतिवदात्मनेपदस्यैव युक्तत्वात् इति चेत् --सत्यम् ।
इट किट कटी गतौ इत्यत्न प्रश्लिष्टस्य इधातोः रूपमिदम् । तस्य परस्मै-
पदित्वादिति 155
55 समादधुः ।
153. There are two roots recorded in the Dhātupātha in Bhwādi. One is
Cyutir asecane (without in the beginning) and the other ścutir kşarane. The
second one has palatal in the beginning, and of this there are two readings
handed down. According to one reading, there is y as a third consonant
(after c), and according to the other there is no y (as Scutir ). Bhattoji (in
S.K.) notes: yakararahito'py ayam. In P.M. he quotes:
tathā ca prayujyate madhuścutam ghṛtam iva supūtam iti.
In any case the root is only parasmaipadin. Hence the doubt.
153-a. The printed edn. however has the reading as:
Srutvāpi tat khalu bhavān kşamate' tra citram.
Our author perhaps had access to the different reading.
154. See K.A.S.V.2.3, and the Vitti thereon. Also see S.K. on the root
cakşin vyaktayām vāci, where Bhattoji also notes the same point.
155. See S. K. after Upasargasyāyatau ( 8.2.19), where this answer is noted
by Bhattoji. He also notes:
yadva
anudattettvalakṣaṇamātmanepadam anityam iti.
अत्र श्चुतिर् 153 क्षरणे इति धातोः परस्मैपदित्वात् कथमात्मनेपदप्रयोगः इति
चेत् -- सत्यम् । ईदृशः प्रमाद एवेति शास्त्रशरणाः ।
40
अथ कथम्
--
वैदेशिक: स्वकुललाञ्छनतां विधत्ते
तद् भूपतिः 153a क्षमति कि श्रुतमेव नास्ति । (चौरपञ्चाशत्-६१ )
(श्रौत्तराहपाठः)
इति चौरपञ्चाशति । अव क्षमूष सहने इति धातोः अनुदात्तत्त्वात् कथं
परस्मैपदप्रयोगः । आत्मनेपदेन हि भवितव्यम् इति चेत् --प्रमाद एवायमित्याहुः ।
अनुदात्तेत्त्वलक्षणमात्मनेपदमनित्यमिति 54 वा समाधेयम् ।
अथ कथम्--
उदयति स्म तदद्भ तमालिभिर्धरणिभृद् भुवि तत्र विमृश्य यत् ।
( नैषधे ४-१८)
इति श्रीहर्षः । उदयति विततोर्ध्वरश्मिरज्जौ (माघ काव्ये ४-२०) इति
माघश्च । अत्र अय गताविति धातोरनुदात्तत्त्वेनात्मनेपदित्वात् ।
मोहः कोऽयमहो महानुदयते लोकस्य शोकावहः (प्रबोधचन्द्रोदये (५-१४)
इतिवदात्मनेपदस्यैव युक्तत्वात् इति चेत् --सत्यम् ।
इट किट कटी गतौ इत्यत्न प्रश्लिष्टस्य इधातोः रूपमिदम् । तस्य परस्मै-
पदित्वादिति 155
55 समादधुः ।
153. There are two roots recorded in the Dhātupātha in Bhwādi. One is
Cyutir asecane (without in the beginning) and the other ścutir kşarane. The
second one has palatal in the beginning, and of this there are two readings
handed down. According to one reading, there is y as a third consonant
(after c), and according to the other there is no y (as Scutir ). Bhattoji (in
S.K.) notes: yakararahito'py ayam. In P.M. he quotes:
tathā ca prayujyate madhuścutam ghṛtam iva supūtam iti.
In any case the root is only parasmaipadin. Hence the doubt.
153-a. The printed edn. however has the reading as:
Srutvāpi tat khalu bhavān kşamate' tra citram.
Our author perhaps had access to the different reading.
154. See K.A.S.V.2.3, and the Vitti thereon. Also see S.K. on the root
cakşin vyaktayām vāci, where Bhattoji also notes the same point.
155. See S. K. after Upasargasyāyatau ( 8.2.19), where this answer is noted
by Bhattoji. He also notes:
yadva
anudattettvalakṣaṇamātmanepadam anityam iti.