The Sāhityakaṇṭakoddhāra /39

साहित्यकण्टकोद्धारः
 
अथ कथम् [^43 ]विश्वे देवास्त्रयो दशेति । सर्वादीनि सर्वनामानि इतिसूत्रे

संज्ञोपसर्जनीभूतास्तु " न सर्वादयः इति निषेधात् कथं जसः "शीकार्यम् इति चेत्-

सत्यम् । संज्ञापदार्थस्य आधुनिकपदार्थविषयत्वात् । प्रकृते तु (विश्वे देवा इत्यत्न)

वेदे प्रसिद्धत्वात् । देवगणविशेषवाचकस्य विश्वशब्दस्याधुनिकसंकेताभावात्
 

 
सर्वनामकार्यं भविष्यत्येवेति 46 समादधौ ।
 

 
कथं तर्हि
 

 
10
 

 
अधरे नववीटिकानुरागो नयने कज्जलमुज्ज्वलं दुकूलम् " । इति ।

(इदमाभरणं नितम्बिनीनामितरद् भूषणमङ्ग दूषणाय ॥)

अधरे विनिवेश्य वंशनालम् इति च ।
 

 
47a
 

 
अत्र अधरशब्दस्याधुनिकसंकेताभावात् कोशादिषु च श्रोष्ठे प्रसिद्धत्वात्

पूर्वपरावरदक्षिणोत्तरापराधराणि व्यवस्थायाम् असंज्ञायाम् इति सूत्रेण (१-१-३४)

सर्वनामसंज्ञा " स्यादिति चेत् । उच्यते । तत्न व्यवस्थायामिति नियमात् । प्रकृते

तु दक्षिणा गाथकाः । प्रवीणा इत्यर्थः इतीव प्रत्युदाहरणत्वेन व्यवस्थाया: 49

अभावेन सर्वनामसंज्ञा न भवतीति ।
 

 
43. "Name of a particular group of deities" Apte.
 

 
44. See S. K. under 1.1.29, where this is given as vārttika in the printed

edition. This is based on the värttika Samjñopasarjanapratişedhaḥ, and the rele-

vant discussion in the Mahābhāşya under 1.1.27. See also Nyāsa & Pada-

mañjari on 1.1.27.
 

 
45. According to the rule Fasaś śī (7.1.17) the basic suffix ( jas ) isreplaced

by si in the case of pronouns. Of the fi only i remains in practical use. Thus

sarva+i=sarve. In the case of ordinary nouns, i.e. rāma ।as=rāmāh.

146. This seems to be a reference to Bhattoji. He says in his Praudha-

manorama (under Pūrvaparāvara-etc. p. 439; Chowkhamba edn; 1939) thus :
 

 
adhunikasamketo hi samjñā; etena viśveşām devānām iti vyakhyātam.

vedaprasiddhatvät. devaganaviseşe viśva-sabdasya ädhunika-samketābhāvāt.

47. The second half of the verse is not given by the author. (Source not

known).
 

 
47a. The example adhare viniveśya etc. is found in the margin only in
 

 
MS. G.
 

 
48. The point of the question is this : The word adhara is also to be

counted as a sarvanāman, according to the rule 1.1.34. Consequently, in the

locative case, by applying the pronominal termination smin (7.1.15) the

expression must be adharasmin, and not adhare. For the answer see the next

Note.
 

 
49. The rule Pūrvaparāvara-etc. (1.1.34) records that the words listed

therein were regarded as sarvanaman, if the words in the context were relative

terms. For instance see purva-eastern with reference to some thing;

dakṣina southern with reference to some point. Or they should be