2023-10-13 09:32:21 by jayusudindra
This page has been fully proofread once and needs a second look.
काव्यमाला ।
कात्यायनीवचनदुर्ललितस्य तानि
[^१]मुक्तोपमानि न मनस्तव नन्दयन्ति ॥ १९ ॥
हे स्वामिनन्, इयं मम वाणी आर्त्या केन केन विधिना नाथस्य प्रियतमा स्यामि
त्यार्त्या कदर्शिथिता पीडिता निस्त्रपतया निर्लज्जतया मौग्ध्येन विसंस्थुलानि विशृङ्खलानि
चाटूनि सान्त्ववचनान्यपि कर्तुतुं प्रस्तोत्यारभते । किं तु तानि मदोयवाण्याश्चाटुवचनानि
कात्यायनीवचनेषु दुर्ललितः श्रवणे नित्याभ्यस्तस्तादृशस्य तव मनो न नन्दयन्ति न रअञ्ज-
यन्ति । अत्र कात्यायनीति पदं साभिप्रायम् । यश्च कात्यायन्या अर्धवृद्धाया..........
बालाया वचनानि न शृणोतीत्युपहासश्च । 'कात्यायन्यर्धवृद्धा या' इत्यमरः ॥
अस्यामसह्यविरह ज्वरकातरायां
प्रीतिर्न ते यदि परं निरवग्रहस्य ।
[^२]सर्वान्तरार्तिदलनाय दृढा प्रतिज्ञा
विज्ञाततत्त्व कथमीश्वर विस्मृता ते ॥ २० ॥
हे विज्ञाततत्त्व विज्ञातं तत्त्वं हृदन्तर्गतमन्तर्यामितया येन स तादृश ईश्वर, निरवग्र
-
हस्य निरङ्कुशस्य तव प्रीतिरसह्यो यो विरहो भवद्वियोगः स एव ज्वरस्तेन कातरायां
दीनायामस्यां मम वाचि परं केवलं यदि न भवति तदा सर्वेषामान्तरान्तर्गता यार्तिः,
अथ वा सर्वे ये आन्तरा मनोगता दोषास्तेषामार्तिदलनाय दृढानपायिनी प्रतिज्ञा कथं
ते विभो, विस्मृता ॥
सत्यं कलां वहसि बिभ्रदुमां यदर्घे
धे
धत्से दयां हृदि ययार्तिषु नर्तयन्त्या ।
नीतोऽसि नीलगल नीलगलत्वमेव
महा
मद्वाचि साचि तु मुखं कुरुषे रुषेव ॥ २१ ॥
सत्यमेतत्
हे नीलगल नीलो गलः कालकूटाख्यविषविशेषनिगरणाद्यस्य स तादृश,
सत्यमेतत्
यत्त्वं चन्द्रकलां वहसि । अथ च कलां शिल्प विशेषं वा वहसि । त्वमेव कलावदग्रणीर-
सीति भावः । एतदेवाह-यदुमां पार्वतीमर्धे शरीरार्धे बिभ्रत्वं तां तां दयां कृपां हृदि
मनसि धत्से । तां कामित्याह - यया कृपयार्थिषु सामर्थ्याद्ब्रह्मादिदेवेषु त्वां नर्तयन्त्या
त्वमेव नीलगलत्वं तन्त्राणाय कालकूट विषभक्षणान्नीलकण्ठत्वं तथार्थिषु शरणं प्रार्थयत्सु
त्रिलोकीजनेषु नीलगलत्वं मयूरत्वं नीतोऽसि । नर्तितोऽसीत्यर्थः । एतत्तावदास्ताम् ।
तुः पक्षान्तरे । हे स्वामिन्, त्वं तु मद्वाचि त्वद्विरहातुरायां रुषेव मुखं साचि वक्रं
कुरुषे ।
[^१]. 'शक्तोपमानि' ख.
[^२]. 'सर्वातुरार्ति' ख.
Digitized by Google
का
[^१]मुक्तोपमानि न मनस्तव नन्दयन्ति ॥ १९ ॥
हे स्वामि
त्यार्त्या कदर्
चाटूनि सान्त्ववचनान्यपि कर्
कात्यायनीवचनेषु दुर्ललितः श्रवणे नित्याभ्यस्तस्तादृशस्य तव मनो न नन्दयन्ति न र
यन्ति । अत्र कात्यायनीति पदं साभिप्रायम् । यश्च कात्यायन्या अर्धवृद्धाया..........
बालाया वचनानि न शृणोतीत्युपहासश्च । 'कात्यायन्यर्धवृद्धा या' इत्यमरः ॥
अस्यामसह्यविरह
प्रीतिर्न ते यदि परं निरवग्रहस्य ।
[^२]सर्वान्तरार्तिदलनाय दृढा प्रतिज्ञा
विज्ञाततत्त्व कथमीश्वर विस्मृता ते ॥ २० ॥
हे विज्ञाततत्त्व विज्ञातं तत्त्वं हृदन्तर्गतमन्तर्यामितया येन स तादृश ईश्वर, निरवग्र
हस्य निरङ्कुशस्य तव प्रीतिरसह्यो यो विरहो भवद्वियोगः स एव ज्वरस्तेन कातरायां
दीनायामस्यां मम वाचि परं केवलं यदि न भवति तदा सर्वेषामान्तरान्तर्गता यार्तिः,
अथ वा सर्वे ये आन्तरा मनोगता दोषास्तेषामार्तिदलनाय दृढानपायिनी प्रतिज्ञा कथं
ते विभो, विस्मृता ॥
सत्यं कलां वहसि बिभ्रदुमां यदर्
धत्से दयां हृदि ययार्तिषु नर्तयन्त्या ।
नीतोऽसि नीलगल नीलगलत्वमेव
महा
मद्वाचि साचि तु मुखं कुरुषे रुषेव ॥ २१ ॥
सत्यमेतत्
हे नीलगल नीलो गलः कालकूटाख्यविषविशेषनिगरणाद्यस्य स तादृश,
यत्त्वं चन्द्रकलां वहसि । अथ च कलां शिल्प
सीति भावः । एतदेवाह-यदुमां पार्वतीमर्धे शरीरार्धे बिभ्रत्वं तां तां दयां कृपां हृदि
मनसि धत्से । तां कामित्याह - यया कृपयार्थिषु सामर्थ्याद्ब्रह्मादिदेवेषु त्वां नर्तयन्त्या
त्वमेव नीलगलत्वं तन्त्राणाय कालकूट
त्रिलोकीजनेषु नीलगलत्वं मयूरत्वं नीतोऽसि । नर्तितोऽसीत्यर्थः । एतत्तावदास्ताम् ।
तुः पक्षान्तरे । हे स्वामिन्, त्वं तु मद्वाचि त्वद्विरहातुरायां रुषेव मुखं साचि वक्रं
कुरुषे ।
[^१]. 'शक्तोपमानि' ख.
[^२]. 'सर्वातुरार्ति' ख.
Digitized by Google