2023-10-10 08:58:01 by jayusudindra
This page has been fully proofread once and needs a second look.
काव्यमाला ।
कोऽतिप्रसङ्ग इति तत्र न तर्कयामि ॥ १८ ॥
'चातके हरिणे पुंसि सारङ्गः शबले त्रिषु' इति मङ्
स सारङ्गकेतुश्चन्द्रः । स मुकुटे यस्य स तत्संबोधनं हे सारङ्ग केतुमुकुट श्रीशंभो, शान्तः
शमं गतो रजोविकारो रजोगुण
तमः। 'अन्धकारोऽस्त्रियाम्' इत्यमरः । आन्तरं तमः । अज्ञानरूपमित्यर्थः । पुरुषं यद-
न्धयति कार्याकार्यविवेकानवलोकेनान्धयति तदिदं युक्तम् । रजोविकारेण धूलिविका-
रेण युक्तं तमः पुरुषमन्धयत्येव । तदेवान्तरमन्धकारं पुरुषं यद्
स कोऽतिप्रसङ्गः । अतिशयेन प्रसक्तिरित्यर्थः । को भवति । बाह्यमन्धकारं रजसा
धूल्या विमिश्रं पुरुषमन्धयति, न तु बधिरीकरोति । एतत्त्वान्तरमज्ञानरूपं तमः पुरु-
व
षमन्धं बधिरं च करोत्येवेत्यर्थः ॥
लीलाविलोलललनानयनान्तवास-
मासाद्य यः क्व न भनक्ति मनस्विनोऽपि ।
सोऽयं निविश्य विमले हृदये मदीये
घि
धिङ्यर्ममर्म न
स्वामिन्नसन्तमिव तत्र वसन्तमेव
स त्वामवैति किमिदं यदि वा किमन्यत् ।
दग्धोऽपि यं पुनरवाप्य बिभर्ति गर्
सर्व
सर्वंकषो विजयते स तव प्रसादः ॥ २० ॥ (युग्मम्)
लीलाविलोलेति युग्मम् । यो मनोभूर्मनसिजः । मनोभूरिति साभिप्रायम् । न बहिः
कुतोऽप्यागत इति । लीलया विलासेन विलोलं तरलं यल्ललनानयनं कामिनीलोचनं
तस्यान्तोऽपाङ्गः स एव वासो निवासस्त
इति मानिनोऽपि क्व न भनक्ति । 'भञ्जो आमर्दने' धातुः । मनोभङ्गेन जयति ।
सोऽयं मनोभूः कामो विमले श्रीशिवभट्टार कभक्त्यासक्तत्वान्मलरहिते । अपिशब्द
आर्थः । विमले इत्येतद
हृदये निविश्य मर्ममर्म कथं न भिनत्ति । भिनत्त्येवेत्यर्थः । मनोभुवस्त्रिलोकविजयित्वा
दिति भावः ॥
हे स्वामिन्
असन्नवर्तमानस्तमसन्तमिव त्वां स्वामिनं यदवैति जानाति तदिदं किम् । यदि वा प
क्षान्तरे अथवा किमन्यत् । तत्त्वं तत्र ब्रूमः –यं प्रसादं तव पुनरवाप्य दग्धोऽपि भ
वन्नेत्राग्निना भस्मीकृतोऽपि स मनोभूर्यद्गर्वमहंकारं हरकिंकरलक्ष्यीकरणाहंकारं त्रिज-
Digitized by Google