siddhantabindu /131
This page has not been fully proofread.
सिद्धान्त बिन्दु
93
१६८. अत्र च स्वामिकपदार्थभोक्ता तैजस इत्युच्यते, पित्ताख्यतेजः प्रधान-
कत्वात् । आदित्यादिज्योतिरन्तरेणापि भासकत्वादिति वा ॥
168. In this condition, the enjoyer of the objects of
the dream is called Taijasa, because of the predomi-
nance of light in the form of bile; or because he is
able to illumine objects even without the help of the
sun or other powers of light.
१६९. एवं जयत्स्वमभोगद्वयेन श्रान्तस्य जीवस्य तदुभयकारणकर्मक्षये
`ज्ञानशक्त्यवच्छिन्नस्य सवासनस्यान्तःकरणस्य कारणात्मनाऽवस्थाने सति
विश्रामस्थानं सुषुप्त्यवस्था ।
न किञ्चिदवेदिषमिति कारणमात्रोपलम्भः
सुषुप्तिः । तंत्र जाग्रत्स्वमभोग्यपदार्थज्ञानाभावेऽपि साक्ष्याकारं सुखाकारम-
•वस्थाज्ञानाकारं चाविद्याया वृत्तित्रयमभ्युपेयते ॥
169. The resting place for the soul, tired by the expe-
riences of the waking and the dream, when the Karma
producing these states has been exhausted, is the state
of deep sleep. Then the mind with all its impressions,
delimited by the power of knowing, is identified with
its cause only (i.e., merged in ignorance). Deep sleep
is the knowing of the cause only in the form, "I know
nothing". Even though the experience of the objects
of the waking and dream states is absent in that
condition, three functions of ignorance, are accepted,
as the witness, as bliss and as the non-knowing
of the state.
१७०. अहङ्काराभावाञ्च नैका विशिष्टवृत्तिः, सुषुप्त्यभावप्रसगाव । 'अत एव
वृत्तिरूपस्योपलम्भस्याभावात्र प्रळयेऽतिव्याप्तिः, तत्र तत्कल्पनाबीजाभावात् ।
इह च 'सुखमहमस्वा सम्, न किञ्चिदवेदिषम्' इति सुप्तोत्थितस्य परामर्शात् ।
अननुभवे च परामर्शानुपपत्तेः । अन्तःकरणोपरागकालीनानुभवजन्यत्वा-
भावाञ्च न तत्तोल्लेखाभावेऽपि स्मरणत्वानुपपत्तिः, स्मरणे तत्तोल्लेखनियमाभा-
वाच जामद्दशायाम स्वाप्समित्यनुभवानुपपत्तेः, लिङ्गाभावेनाश्रयासिद्धया चानु-
मानस्यासम्भावात् । अहङ्कारस्तूत्थानसमय एवानुभूयते, सुषुप्तौ लीनत्वेन
तस्याननुभूतत्वात् स्मरणानुपपत्तेः ॥
93
१६८. अत्र च स्वामिकपदार्थभोक्ता तैजस इत्युच्यते, पित्ताख्यतेजः प्रधान-
कत्वात् । आदित्यादिज्योतिरन्तरेणापि भासकत्वादिति वा ॥
168. In this condition, the enjoyer of the objects of
the dream is called Taijasa, because of the predomi-
nance of light in the form of bile; or because he is
able to illumine objects even without the help of the
sun or other powers of light.
१६९. एवं जयत्स्वमभोगद्वयेन श्रान्तस्य जीवस्य तदुभयकारणकर्मक्षये
`ज्ञानशक्त्यवच्छिन्नस्य सवासनस्यान्तःकरणस्य कारणात्मनाऽवस्थाने सति
विश्रामस्थानं सुषुप्त्यवस्था ।
न किञ्चिदवेदिषमिति कारणमात्रोपलम्भः
सुषुप्तिः । तंत्र जाग्रत्स्वमभोग्यपदार्थज्ञानाभावेऽपि साक्ष्याकारं सुखाकारम-
•वस्थाज्ञानाकारं चाविद्याया वृत्तित्रयमभ्युपेयते ॥
169. The resting place for the soul, tired by the expe-
riences of the waking and the dream, when the Karma
producing these states has been exhausted, is the state
of deep sleep. Then the mind with all its impressions,
delimited by the power of knowing, is identified with
its cause only (i.e., merged in ignorance). Deep sleep
is the knowing of the cause only in the form, "I know
nothing". Even though the experience of the objects
of the waking and dream states is absent in that
condition, three functions of ignorance, are accepted,
as the witness, as bliss and as the non-knowing
of the state.
१७०. अहङ्काराभावाञ्च नैका विशिष्टवृत्तिः, सुषुप्त्यभावप्रसगाव । 'अत एव
वृत्तिरूपस्योपलम्भस्याभावात्र प्रळयेऽतिव्याप्तिः, तत्र तत्कल्पनाबीजाभावात् ।
इह च 'सुखमहमस्वा सम्, न किञ्चिदवेदिषम्' इति सुप्तोत्थितस्य परामर्शात् ।
अननुभवे च परामर्शानुपपत्तेः । अन्तःकरणोपरागकालीनानुभवजन्यत्वा-
भावाञ्च न तत्तोल्लेखाभावेऽपि स्मरणत्वानुपपत्तिः, स्मरणे तत्तोल्लेखनियमाभा-
वाच जामद्दशायाम स्वाप्समित्यनुभवानुपपत्तेः, लिङ्गाभावेनाश्रयासिद्धया चानु-
मानस्यासम्भावात् । अहङ्कारस्तूत्थानसमय एवानुभूयते, सुषुप्तौ लीनत्वेन
तस्याननुभूतत्वात् स्मरणानुपपत्तेः ॥