शुकसप्ततिः /51
This page has not been fully proofread.
365
चोञ्चालयति स्म । सिंहस्तु स्वकोयं वेलारवं प्रायूयुजत् । तदा तद्वापीमध्यात्प्रतिशब्द उद तिष्ठत । तदनु
कोपावेशातिशयेन पञ्चाननो वाप्यामपतत् । वाप्यां पतित्वा नखरायुधो मरणमासेदिवात् । तत्रत्यागि
सर्वष्यपि सत्त्वानि सुखेन स्थातुं प्रवर्तन्ते ॥
तथा चाभ्यधुः ।
बुद्धिर्यस्य बलं तस्य दुर्बुद्धेस्तु कुतो बलम् ।
पश्य सिंहं मदोन्मत्तं शशकेन निपातितम् ॥
तर्हि प्रभावति यदीदृशं बुद्धिविशेषमीशिषे तदा याहि ॥
इति चत्वारिंशत्कथा ॥ ४० ॥
5
पुनः प्रभावती प्रश्नपरा प्रावर्तत । शुको ऽप्यभ्यधात् । देवि त्रैलोक्यसुन्दरीवायासनिस्तरणप्रतिभामुङ्गा-
वयसि यदि तदा यातु भवती । तदा प्रभावती तद्वृत्तान्तमप्राचीत्पक्षिणं सो ऽपि प्रावोचत् । सिंहलपुरे
नगरे बहुबुद्धिनामा वैश्यः । तस्य सहचरी त्रैलोक्यसुन्दरी । सा च परपुरुषनियतमानसा । तस्याञ्चरितं 10
सर्वे पि जानते बहुबुजेरपि पुरतो सर्वे भदधिरे परं नासौ तेषां वचनानि सत्यतयाङ्गीकरोति ।
तदन्वेकस्मिन्दिने प्रत्ययावगमाय ग्रामान्तरगमनमुट्ठोष्य निरसरत् । ततः प्रत्यासन्ने प्रदोषसमये पा-
चात्यद्वारमार्गेण गृहमध्यमागत्य मञ्चकतलं प्रविवेश । सा त्रैलोक्यसुन्दरी निजमुपपतिं गृहं समानिनाय ।
तदनु रात्रावभ्यवहृत्योपपतिना समं सुरतोपभोगाय प्रावर्तिष्ट । तदानींतने समये चरणेन सा भर्ती-
रमस्प्राचीत् । स्पर्शसमय एव मदीयो भर्ती मद्रक्षणनिमित्तं गुप्तवृत्त्यात्रागत्यावस्थितोऽस्तीत्यवगत्या - 15
गमदसौ प्रायशः शय्यातले निलीन इति । तर्हि प्रभावति विचारय त्वमपि । * * * । प्रभावती विचा-
रपरापि तदुपायं न ददर्श । ततः प्रभावती शुकं प्रति गिरमुद्भावयितुं प्रववृते । तदनु शुको अवदत् ।
भो प्रभावति शृणु । स्वाचरिततारकर्मवजिगमिषुमात्मनो भर्तारं शयनीयादधः शायिनं जानती
चरणस्पर्शमात्रेणोपपतिमुद्गतं रचयितुं चिरं रतिमुद्दीच्य कटाक्षेणात्मनः परिवृढ ज्ञापयित्वावधृत-
मृषेर्ष्यापूर्वकमुवाच । रे रे मूढ तिष्ठ । किं मां भोक्तमुद्यतो ऽस्यकुलटाम् । किमर्थ मदाह्वानं कृतवती 20
त्वमिति चेद्वच्यामि । मदीयभरण्डायुषो ऽभिवृद्ध्यर्थमस्मत्कुलदेवतां त्रिपुरसुन्दरी सपर्ययाजस्रमतोषयम् ।
सा त्वेकदा स्वप्न आगत्य मामुवाच । अये सुरतसुन्दरि तव भर्तुरायुरश्चैव गण्डादन्तमाप्नोतीति । ततो
अत्यन्त खिन्नहृदयया दयितैकदेवतया मया सपर्याक्रियासमभिहारेणामन्दानन्द संप्राप्तास्मत्कुलदेवता
त्रिपुरसुन्दरी वाचमिमामुवाच । भो सुरतसुन्दर्यव्यतनदिन एव ते भवति गण्डात्परिवृढाधायुषः
परिचयः । यदि तस्यायुषो ऽभिवृद्धिमाकाङ्क्षसि चेत्तदेतस्मिन्नेव दिवसे ऽन्यपुरुषमुपामन्य शयनीये 26
सानन्दमनङ्गमहोमहालता कन्दर्पीमन्दमालिङ्गनं तस्य विधाय तस्मै रतिं प्रदातुमुद्यते ऽभूत्योपरता
भव । तेन तदङ्गसंगेनैवाय ते दयितायुः । अन्योऽपि ईदृशीं स्वरमणायुषो ऽभिवृद्धिमाकाङ्क्षमाणां
तदनन्यदेवतां त्वां धर्षयति चेदधायुषो हीयत इति । ततः श्रेयसे भूयसे चकारेदृशं कर्म रमणस्य ।
इतोऽप्यात्मानं गर्हयन्तीमपांसुलां मां मा धर्षय । यदा धर्षयसि मां तदाधायुषः परिचयस्ते भवति ।
अपांसुलां पुष्पर्णी च बलामुङ्गे नरो हि यः ।
क्षीणमायुर्भवेत्तस्य मूढस्याविदितात्मनः ॥
यत आहुः ।
30
ततस्ते मदेकदेवताया रमणस्य चायुषो ऽभिवृद्धिर्भयादतो यथागतं गच्छ गच्छ । यदि मामीदृशीं
पुनः पुनः स्पृशसि चेत्तदा गाढमुदोषयामीति । ततो बहुबुद्धिमान्नाम वैश्यः स्वकान्ताजल्पितमाकर्ण्य
मञ्चाधस्तादुत्थिती भार्या सानन्दमुद्वीच्य यतो मदायुषो ऽभिवृद्ध्यर्थमीदृशमपि कर्मापांसुलया भवत्या-
चरितमतो ऽस्मत्कुलदेवतायाः परं रूपं त्वमिति तां प्रशंसयंस्तस्याश्चरणयोः शिरसाभिवन्दनं विधाय 36
Abh. d. I. Cl. d. k. Ak. d. Wiss. XXI. Bd. II. Abth.
48
चोञ्चालयति स्म । सिंहस्तु स्वकोयं वेलारवं प्रायूयुजत् । तदा तद्वापीमध्यात्प्रतिशब्द उद तिष्ठत । तदनु
कोपावेशातिशयेन पञ्चाननो वाप्यामपतत् । वाप्यां पतित्वा नखरायुधो मरणमासेदिवात् । तत्रत्यागि
सर्वष्यपि सत्त्वानि सुखेन स्थातुं प्रवर्तन्ते ॥
तथा चाभ्यधुः ।
बुद्धिर्यस्य बलं तस्य दुर्बुद्धेस्तु कुतो बलम् ।
पश्य सिंहं मदोन्मत्तं शशकेन निपातितम् ॥
तर्हि प्रभावति यदीदृशं बुद्धिविशेषमीशिषे तदा याहि ॥
इति चत्वारिंशत्कथा ॥ ४० ॥
5
पुनः प्रभावती प्रश्नपरा प्रावर्तत । शुको ऽप्यभ्यधात् । देवि त्रैलोक्यसुन्दरीवायासनिस्तरणप्रतिभामुङ्गा-
वयसि यदि तदा यातु भवती । तदा प्रभावती तद्वृत्तान्तमप्राचीत्पक्षिणं सो ऽपि प्रावोचत् । सिंहलपुरे
नगरे बहुबुद्धिनामा वैश्यः । तस्य सहचरी त्रैलोक्यसुन्दरी । सा च परपुरुषनियतमानसा । तस्याञ्चरितं 10
सर्वे पि जानते बहुबुजेरपि पुरतो सर्वे भदधिरे परं नासौ तेषां वचनानि सत्यतयाङ्गीकरोति ।
तदन्वेकस्मिन्दिने प्रत्ययावगमाय ग्रामान्तरगमनमुट्ठोष्य निरसरत् । ततः प्रत्यासन्ने प्रदोषसमये पा-
चात्यद्वारमार्गेण गृहमध्यमागत्य मञ्चकतलं प्रविवेश । सा त्रैलोक्यसुन्दरी निजमुपपतिं गृहं समानिनाय ।
तदनु रात्रावभ्यवहृत्योपपतिना समं सुरतोपभोगाय प्रावर्तिष्ट । तदानींतने समये चरणेन सा भर्ती-
रमस्प्राचीत् । स्पर्शसमय एव मदीयो भर्ती मद्रक्षणनिमित्तं गुप्तवृत्त्यात्रागत्यावस्थितोऽस्तीत्यवगत्या - 15
गमदसौ प्रायशः शय्यातले निलीन इति । तर्हि प्रभावति विचारय त्वमपि । * * * । प्रभावती विचा-
रपरापि तदुपायं न ददर्श । ततः प्रभावती शुकं प्रति गिरमुद्भावयितुं प्रववृते । तदनु शुको अवदत् ।
भो प्रभावति शृणु । स्वाचरिततारकर्मवजिगमिषुमात्मनो भर्तारं शयनीयादधः शायिनं जानती
चरणस्पर्शमात्रेणोपपतिमुद्गतं रचयितुं चिरं रतिमुद्दीच्य कटाक्षेणात्मनः परिवृढ ज्ञापयित्वावधृत-
मृषेर्ष्यापूर्वकमुवाच । रे रे मूढ तिष्ठ । किं मां भोक्तमुद्यतो ऽस्यकुलटाम् । किमर्थ मदाह्वानं कृतवती 20
त्वमिति चेद्वच्यामि । मदीयभरण्डायुषो ऽभिवृद्ध्यर्थमस्मत्कुलदेवतां त्रिपुरसुन्दरी सपर्ययाजस्रमतोषयम् ।
सा त्वेकदा स्वप्न आगत्य मामुवाच । अये सुरतसुन्दरि तव भर्तुरायुरश्चैव गण्डादन्तमाप्नोतीति । ततो
अत्यन्त खिन्नहृदयया दयितैकदेवतया मया सपर्याक्रियासमभिहारेणामन्दानन्द संप्राप्तास्मत्कुलदेवता
त्रिपुरसुन्दरी वाचमिमामुवाच । भो सुरतसुन्दर्यव्यतनदिन एव ते भवति गण्डात्परिवृढाधायुषः
परिचयः । यदि तस्यायुषो ऽभिवृद्धिमाकाङ्क्षसि चेत्तदेतस्मिन्नेव दिवसे ऽन्यपुरुषमुपामन्य शयनीये 26
सानन्दमनङ्गमहोमहालता कन्दर्पीमन्दमालिङ्गनं तस्य विधाय तस्मै रतिं प्रदातुमुद्यते ऽभूत्योपरता
भव । तेन तदङ्गसंगेनैवाय ते दयितायुः । अन्योऽपि ईदृशीं स्वरमणायुषो ऽभिवृद्धिमाकाङ्क्षमाणां
तदनन्यदेवतां त्वां धर्षयति चेदधायुषो हीयत इति । ततः श्रेयसे भूयसे चकारेदृशं कर्म रमणस्य ।
इतोऽप्यात्मानं गर्हयन्तीमपांसुलां मां मा धर्षय । यदा धर्षयसि मां तदाधायुषः परिचयस्ते भवति ।
अपांसुलां पुष्पर्णी च बलामुङ्गे नरो हि यः ।
क्षीणमायुर्भवेत्तस्य मूढस्याविदितात्मनः ॥
यत आहुः ।
30
ततस्ते मदेकदेवताया रमणस्य चायुषो ऽभिवृद्धिर्भयादतो यथागतं गच्छ गच्छ । यदि मामीदृशीं
पुनः पुनः स्पृशसि चेत्तदा गाढमुदोषयामीति । ततो बहुबुद्धिमान्नाम वैश्यः स्वकान्ताजल्पितमाकर्ण्य
मञ्चाधस्तादुत्थिती भार्या सानन्दमुद्वीच्य यतो मदायुषो ऽभिवृद्ध्यर्थमीदृशमपि कर्मापांसुलया भवत्या-
चरितमतो ऽस्मत्कुलदेवतायाः परं रूपं त्वमिति तां प्रशंसयंस्तस्याश्चरणयोः शिरसाभिवन्दनं विधाय 36
Abh. d. I. Cl. d. k. Ak. d. Wiss. XXI. Bd. II. Abth.
48