2023-04-09 14:29:49 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
Sai
तृतोयाताने पश्चमः स्तबकः
१३३
चरण गाङ्गेय गौरव केंसर चुम्बक नक्षत्र नगर खञ्जन नगरञ्जन प्रभृतयः ।
अथ वा
नतना
किमौलिमणिमण्डलीविभा-
भरभासुराङ्घ्रिसरसीरुहा सताम् ।
शिवशर्मणे भवतु भारतो भृशं
दृढजाड्यखण्डनदिनेशभाततिः ॥ १०५ ॥
अत्र नन्दिनीच्छन्दसि प्रतिपादमाद्याक्षरद्वयपाते रथोद्धतावृत्तेन आद्याक्षर-
द्वयपाते, अन्त्याक्षरद्वयपाते च भद्रिकावृत्तेन भारतीस्तुतिः । अयं वर्णच्युतप्रकार:
छन्दोमंर्माणि ज्ञात्वा साधारणशब्दः साध्यः ।
भङ्गश्लेषाद्युपायैरेकाक्षरादिकाः
यथा यथा त्रस्त कुरङ्गनेत्रा प्रियापुणे मेऽद्य तिरोहितश्रीः ।
महोदधेः स्फारतरङ्गभङ्ग्या तथा तथा प्रेममयं मुदाऽहम् ॥१०६॥
अत्र, मेद्यति, दधे च क्रिये । क्रिया यथा – अस्ति, स्तः, अस्मि, स्वः, स्मः ।
प्राणितिरोहितः । एवं भवति, यक्षति, प्रभृतिभ्यो रोहितः । बिभेति, बिभीतः
बिभीमः, इयर्षि ददासि बिभृतः, मिमते मिमे जिहोते स्यति स्य दूयते मीयते
लीयते, इत्यादि । आभा आरु: आश आशुः ईयः प्रभृतयः ।
कर्तृकर्माबिगुप्तादि भङ्गश्लेषेण साधयेत् ॥ ६ ॥
अथ चतुर्विधं गूढम्, यथा क्रियागुढे
क्रियाः प्रयोज्याः । यथा-
यथा-
मान कोपभृते पुंसि शाश्वतीं स्थितिमाश्रयेषु ।
शङ्खेभ्यो नाप्नुयात्कोऽपि देशः प्राप्नोति कणैः ॥ १०७ ॥
पूर्वार्द्ध कर्तृगुप्तम् । मा, न । लक्ष्मीनं । उत्तरार्द्ध कर्मगुप्तम् । खेभ्य,
इन्द्रियेम्यः शं, सुखम् । कणैः, कं, सुखम् ।
सम्बन्धगूढमपि भङ्गश्लेषेण साध्यम् ।
बालया पृथिवीपाल व्यलोक्यत तयाननम् ।
तदाप्रभृति तां निम्ये स्मरः स्वशरवेष्यताम् ॥ १०८ ॥
ते आननमिति सम्बन्धो गूढः ।
11
तृतोयाताने पश्चमः स्तबकः
१३३
चरण गाङ्गेय गौरव केंसर चुम्बक नक्षत्र नगर खञ्जन नगरञ्जन प्रभृतयः ।
अथ वा
नतना
किमौलिमणिमण्डलीविभा-
भरभासुराङ्घ्रिसरसीरुहा सताम् ।
शिवशर्मणे भवतु भारतो भृशं
दृढजाड्यखण्डनदिनेशभाततिः ॥ १०५ ॥
अत्र नन्दिनीच्छन्दसि प्रतिपादमाद्याक्षरद्वयपाते रथोद्धतावृत्तेन आद्याक्षर-
द्वयपाते, अन्त्याक्षरद्वयपाते च भद्रिकावृत्तेन भारतीस्तुतिः । अयं वर्णच्युतप्रकार:
छन्दोमंर्माणि ज्ञात्वा साधारणशब्दः साध्यः ।
भङ्गश्लेषाद्युपायैरेकाक्षरादिकाः
यथा यथा त्रस्त कुरङ्गनेत्रा प्रियापुणे मेऽद्य तिरोहितश्रीः ।
महोदधेः स्फारतरङ्गभङ्ग्या तथा तथा प्रेममयं मुदाऽहम् ॥१०६॥
अत्र, मेद्यति, दधे च क्रिये । क्रिया यथा – अस्ति, स्तः, अस्मि, स्वः, स्मः ।
प्राणितिरोहितः । एवं भवति, यक्षति, प्रभृतिभ्यो रोहितः । बिभेति, बिभीतः
बिभीमः, इयर्षि ददासि बिभृतः, मिमते मिमे जिहोते स्यति स्य दूयते मीयते
लीयते, इत्यादि । आभा आरु: आश आशुः ईयः प्रभृतयः ।
कर्तृकर्माबिगुप्तादि भङ्गश्लेषेण साधयेत् ॥ ६ ॥
अथ चतुर्विधं गूढम्, यथा क्रियागुढे
क्रियाः प्रयोज्याः । यथा-
यथा-
मान कोपभृते पुंसि शाश्वतीं स्थितिमाश्रयेषु ।
शङ्खेभ्यो नाप्नुयात्कोऽपि देशः प्राप्नोति कणैः ॥ १०७ ॥
पूर्वार्द्ध कर्तृगुप्तम् । मा, न । लक्ष्मीनं । उत्तरार्द्ध कर्मगुप्तम् । खेभ्य,
इन्द्रियेम्यः शं, सुखम् । कणैः, कं, सुखम् ।
सम्बन्धगूढमपि भङ्गश्लेषेण साध्यम् ।
बालया पृथिवीपाल व्यलोक्यत तयाननम् ।
तदाप्रभृति तां निम्ये स्मरः स्वशरवेष्यताम् ॥ १०८ ॥
ते आननमिति सम्बन्धो गूढः ।
11