2023-04-09 14:29:48 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
१२८
काव्यकल्पलतावृत्तिः
पास विभावि यातया नाद्येना जायाजा कचसूचक नान्दीनाम् हासीहा
हाववहा सूरिसू दक्षद वाचावा लोहली स्वेच्छास्वे तानेनेता गोप्यगो
भीरभी पापा
शय्याश बतकैतव दम्भद साभ्यासा नार्दना कचक नवेन
नव्येन लगुड काङ्क्षाका कामुका अर्हणाहअ वलीव केशके वरयारव उपतापउ
कोपतापको जायुजा कच्छक सरस निधनि विधवि स्यदस्य सहास जनज
जात्यजा गोत्रगो योन्वयो जननज कान्ताकाम् ।
स्मितास्मि भावभा हावहा हेलाहे गौरीगौ मध्यम तरुणीरुत जनीञ्ज
सूनुसू याजाया वनीजनीव दम्पतीपदं योग्ययोः साध्वीसा यातिया द्वन्
दोहदो कललक योनयोः यामेयाः श्रद्धाश्र दास्यदा रदसोदर बान्धवां गात्रगा
देहदे भारभा हस्तह केशाङ्के भालेभा दंष्ट्रादं दन्तदं दंशदं नदखदन तालुता
पाणिपा पललप लडाका अङ्गरागअंकण्ठिकं कान्चिकां कञ्चुकं तल्पतः
जनुज: भूरिभूः नुततनु कनक । एवमन्येऽपि ज्ञेयाः ।
आकारः खङ्गाद्याकृतिस्तच्चित्रम् । यथा -
श्लेषार्थोपस महोतैरन्त्याविसवृशाक्षरैः ।
प्रतिलोमानुलोमस्थैः शब्दैश्चित्रसमुद्भवः ॥ ३ ॥
श्लेषव्युत्पादनस्तबके सदृशव्यञ्जनान्तरसदृग्व्यञ्जनादिशब्दैः प्रभाभास्व-
त्प्रमुखैरत्र चित्रस्तबके सङ्गृहीतैरनुलोमप्रतिलोमशब्दैश्च सर्वाण्याकारचित्राणि
सम्भवन्ति ।
सर्वेष्वाकारचित्रेषु वर्णावृत्तिस्तु सन्धिषु ।
लाधुच्चारे लघुलघुप्रयत्ने वबयोरपि ॥ ४ ॥
संयुक्तयोः सजातीयवर्णयोर्णनयोस्तथा ।
स्वरबजितमनयोविसर्गाभावभावयोः ॥ ५॥
उलयोन विरोधो न यमकश्लेषचित्रयोः ॥
गतार्थम् ।
भारती भक्तगीर्वाणगणस्तुतपदाम्बुजा ।
जानत्कुन्देन्दुमन्दारशरदनसमप्रभा ॥ १३ ॥
1
काव्यकल्पलतावृत्तिः
पास विभावि यातया नाद्येना जायाजा कचसूचक नान्दीनाम् हासीहा
हाववहा सूरिसू दक्षद वाचावा लोहली स्वेच्छास्वे तानेनेता गोप्यगो
भीरभी पापा
शय्याश बतकैतव दम्भद साभ्यासा नार्दना कचक नवेन
नव्येन लगुड काङ्क्षाका कामुका अर्हणाहअ वलीव केशके वरयारव उपतापउ
कोपतापको जायुजा कच्छक सरस निधनि विधवि स्यदस्य सहास जनज
जात्यजा गोत्रगो योन्वयो जननज कान्ताकाम् ।
स्मितास्मि भावभा हावहा हेलाहे गौरीगौ मध्यम तरुणीरुत जनीञ्ज
सूनुसू याजाया वनीजनीव दम्पतीपदं योग्ययोः साध्वीसा यातिया द्वन्
दोहदो कललक योनयोः यामेयाः श्रद्धाश्र दास्यदा रदसोदर बान्धवां गात्रगा
देहदे भारभा हस्तह केशाङ्के भालेभा दंष्ट्रादं दन्तदं दंशदं नदखदन तालुता
पाणिपा पललप लडाका अङ्गरागअंकण्ठिकं कान्चिकां कञ्चुकं तल्पतः
जनुज: भूरिभूः नुततनु कनक । एवमन्येऽपि ज्ञेयाः ।
आकारः खङ्गाद्याकृतिस्तच्चित्रम् । यथा -
श्लेषार्थोपस महोतैरन्त्याविसवृशाक्षरैः ।
प्रतिलोमानुलोमस्थैः शब्दैश्चित्रसमुद्भवः ॥ ३ ॥
श्लेषव्युत्पादनस्तबके सदृशव्यञ्जनान्तरसदृग्व्यञ्जनादिशब्दैः प्रभाभास्व-
त्प्रमुखैरत्र चित्रस्तबके सङ्गृहीतैरनुलोमप्रतिलोमशब्दैश्च सर्वाण्याकारचित्राणि
सम्भवन्ति ।
सर्वेष्वाकारचित्रेषु वर्णावृत्तिस्तु सन्धिषु ।
लाधुच्चारे लघुलघुप्रयत्ने वबयोरपि ॥ ४ ॥
संयुक्तयोः सजातीयवर्णयोर्णनयोस्तथा ।
स्वरबजितमनयोविसर्गाभावभावयोः ॥ ५॥
उलयोन विरोधो न यमकश्लेषचित्रयोः ॥
गतार्थम् ।
भारती भक्तगीर्वाणगणस्तुतपदाम्बुजा ।
जानत्कुन्देन्दुमन्दारशरदनसमप्रभा ॥ १३ ॥
1