2023-04-09 14:29:36 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
.
तृतीयप्रताने प्रथमः स्तबकः
६३
पुरोज्ञानवद्धरसप्रसरः। अग्रेस दाटोपचितकरीः । तारोचितरणश्रीः । स्थामो-
दितपुट: । दामोदितनवश्रीः । धरोचितबलः । नव्याप्तक्षत्रराजी । परोचितवन-
शोभो । प्रमोदित कटस्थितिः । स्फुटोपचित रणश्रीः । व्याप्तपक्षस्थितिः । वामो-
दितमनःस्थितिः । भारोचितरतश्रीः । महसत्सूरशोभी। यानवद्धबकस्थितिः ।
रचितमणिभासुरः । लसितगुडरम्यः । शकलयुक्तः । सततगोत्रस्थितिः । पुरोहसित
पटयुक्तः । क्षमोदितपणस्थितिः । एवं वर्णक्षेपकशब्दा अन्येऽप्यूह्याः । यथा -
कोपपद टोपपद रोपपद लोपपद कूपपद भूपपद यूपपद रूपपद । तथा कराजिर-
कान्तारादिशब्दानामग्रेऽजितशब्द: प्रयोज्य: । यथा - कराजिताद्याः
रविप्रमुखास्ताथ नीवी अटवी मुख्यविकारान्तवीकारान्तादिशब्दानामग्रे
प्रयोज्यः । यथा - छव्याप्तनोव्याप्ताः तथा अवर्णोपलक्षितरेफान्त शब्दानामग्रे
उपचितोपयुक्तशब्दौ प्रयोज्यौ । करोपचितवरोपयुक्तः जरोपयुक्तः । उवर्णोपलक्षित-
रेफान्तशब्दानामग्रे उपचितोपयुक्तशब्दो प्रयज्यो । यथा – तरूपचितमरूप-
युक्ताः । अथ वर्णाकर्षणेन श्लेष प्रकारान्तरमाह-
अकाऽर्काऽगाऽग्राऽग्राघाss-
र्चाऽर्च्याऽचिरच्छाजाः । अज्ञाऽटाद्याऽट्टाऽण्यण्वत्राऽयंतोऽत्यथोऽर्थोऽथो ।
कविवि-
आप्तशब्दः
अक अर्क अग अग्रच अग्र अथ अर्थ अर्घ्य अर्चा अर्च्य अचि: अच्छ अज
अज्ञ अट अद्य अट्ट अणि अणु अत्र अति अतः अति अथ अर्थं अथो ।
अवोऽरिब्दोषोद्धध्वाध्य
नोऽध्वम्या अपाध्यवि ।
अर्वावाभ्यभ्राम्यम् अमार्या येऽयमय्ययाः ॥ ३६॥
अद: अद्रि अब्द अधः अर्ध अध्व अधि अनः अनु अन्य अप अपि अवि अवं
अव अभि अभ्र अमी अमू अमा अर्या अये अयम् अयि अयः ।
अरमहररेर्यरास्त्राल्पाल्पलमवाश्रवोऽश्रिरसौ ।
अश्रास्वहो अहरहमर्हाह्यक्ष्यक्षा निर्वाजतविहोनौ ॥ ३७ ॥
अरं अरु अरे अरिअर अस्त्र अल्प अलि अलम् अश्व अश्रु अश्रि असौ
अश्र अमु अहो अहः अहं अर्ह अहिः अक्षि अक्ष
अखिलान्यूनाजस्त्रानन्ताभोक्षण्याधिकापरापाराः।
अतुलाने कानल्पाशेषासक्तानषामदावभ्राः ॥ ३८ ॥
अहहामरासुराद्या इत्याकारादयो हि ये ।
योजयेत् तान् यथौचित्यं वर्णाकर्षणहेतवे ॥ ३९ ॥
तृतीयप्रताने प्रथमः स्तबकः
६३
पुरोज्ञानवद्धरसप्रसरः। अग्रेस दाटोपचितकरीः । तारोचितरणश्रीः । स्थामो-
दितपुट: । दामोदितनवश्रीः । धरोचितबलः । नव्याप्तक्षत्रराजी । परोचितवन-
शोभो । प्रमोदित कटस्थितिः । स्फुटोपचित रणश्रीः । व्याप्तपक्षस्थितिः । वामो-
दितमनःस्थितिः । भारोचितरतश्रीः । महसत्सूरशोभी। यानवद्धबकस्थितिः ।
रचितमणिभासुरः । लसितगुडरम्यः । शकलयुक्तः । सततगोत्रस्थितिः । पुरोहसित
पटयुक्तः । क्षमोदितपणस्थितिः । एवं वर्णक्षेपकशब्दा अन्येऽप्यूह्याः । यथा -
कोपपद टोपपद रोपपद लोपपद कूपपद भूपपद यूपपद रूपपद । तथा कराजिर-
कान्तारादिशब्दानामग्रेऽजितशब्द: प्रयोज्य: । यथा - कराजिताद्याः
रविप्रमुखास्ताथ नीवी अटवी मुख्यविकारान्तवीकारान्तादिशब्दानामग्रे
प्रयोज्यः । यथा - छव्याप्तनोव्याप्ताः तथा अवर्णोपलक्षितरेफान्त शब्दानामग्रे
उपचितोपयुक्तशब्दौ प्रयोज्यौ । करोपचितवरोपयुक्तः जरोपयुक्तः । उवर्णोपलक्षित-
रेफान्तशब्दानामग्रे उपचितोपयुक्तशब्दो प्रयज्यो । यथा – तरूपचितमरूप-
युक्ताः । अथ वर्णाकर्षणेन श्लेष प्रकारान्तरमाह-
अकाऽर्काऽगाऽग्राऽग्राघाss-
र्चाऽर्च्याऽचिरच्छाजाः । अज्ञाऽटाद्याऽट्टाऽण्यण्वत्राऽयंतोऽत्यथोऽर्थोऽथो ।
कविवि-
आप्तशब्दः
अक अर्क अग अग्रच अग्र अथ अर्थ अर्घ्य अर्चा अर्च्य अचि: अच्छ अज
अज्ञ अट अद्य अट्ट अणि अणु अत्र अति अतः अति अथ अर्थं अथो ।
अवोऽरिब्दोषोद्धध्वाध्य
नोऽध्वम्या अपाध्यवि ।
अर्वावाभ्यभ्राम्यम् अमार्या येऽयमय्ययाः ॥ ३६॥
अद: अद्रि अब्द अधः अर्ध अध्व अधि अनः अनु अन्य अप अपि अवि अवं
अव अभि अभ्र अमी अमू अमा अर्या अये अयम् अयि अयः ।
अरमहररेर्यरास्त्राल्पाल्पलमवाश्रवोऽश्रिरसौ ।
अश्रास्वहो अहरहमर्हाह्यक्ष्यक्षा निर्वाजतविहोनौ ॥ ३७ ॥
अरं अरु अरे अरिअर अस्त्र अल्प अलि अलम् अश्व अश्रु अश्रि असौ
अश्र अमु अहो अहः अहं अर्ह अहिः अक्षि अक्ष
अखिलान्यूनाजस्त्रानन्ताभोक्षण्याधिकापरापाराः।
अतुलाने कानल्पाशेषासक्तानषामदावभ्राः ॥ ३८ ॥
अहहामरासुराद्या इत्याकारादयो हि ये ।
योजयेत् तान् यथौचित्यं वर्णाकर्षणहेतवे ॥ ३९ ॥