2023-03-12 05:00:05 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
शाङ्करवेदान्तकोशः
॥ श्रीहरिः ॥
ॐ पूर्णमदः पूर्णमिदं
पूर्णमादाय
पूर्णात्पूर्णमुदच्यते ।
पूर्णमेवावशिष्यते ॥ १ ॥
पूर्णस्य
अन्नपूर्णां सदापूर्णां विश्वेशं विश्वविग्रहम् ।
जननीं जनकं नौमि सच्चिदानन्दसंविदे ॥ २ ॥
विनायकं नमस्कृत्य विघ्नेशं सिन्धुराननम् ।
शङ्कराद्वैतवेदान्तशब्दकोशं
तनोम्यहम् ॥ ३ ॥
अत्र बेदान्तशास्त्रेषु विशिष्टार्थस्य बोधकाः ।
शब्दाः प्रयुक्ताः सूरिभिस्तेषामर्थान् चिनोम्यहम् ॥ ४॥
आचार्यवचनान्यत्र तत्तदर्थस्य
पुष्टये।
उध्रियन्ते यथाशक्ति विदुषां
मोदहेतवे ॥ ५॥
ॐ, ओम् - इदमाद्यमक्षरम्, वर्णसमाम्नायपठितेभ्योऽथवाक्षरमालापठितेभ्योऽति-
रिक्तम् । अस्य रूपद्वयम् ॐ इति ओम् इति च । अत्र ॐ इति निरवयवम् ओम्
इति च सावयवम् । उपनिषत्सु शास्त्रेषु चोभयरूपं प्राप्यते । वैयाकरणाः 'ओमाङोश्च'
(६।१।९५) इति पाणिनिसूत्रस्योदाहरणे शिवाय ओं नमः - शिवायों नमः इत्यत्र
सावयवयमेव ओमित्यङ्गीकुर्वन्ति । श्री नागेशभट्टेनापि एवमेवाङ्गीकृतम्-तस्य ह्यासंस्त्रयो
वर्णा अकाराद्या भृगूद्वह। धार्यन्ते यैस्त्रयो भावा गुणानामर्थवृत्तयः । अकाराद्या
अकारोकारमकाराः ।तस्येत्यवयवावयविभावे षष्ठी । यैः अकाराद्यैः त्रयः त्रिसंख्यायुक्ताः ।
भावाः धर्माः । धार्यन्ते तत्कारणत्वात् । गुणाः सत्त्वरजस्तमांसि । नामानि ऋग्यजुःसाम-
लक्षणानि । अर्थः भूर्भुवः स्वर्लोकाः । वृत्तयः जाग्रत्स्वप्नसुषुप्तयः । अनेन प्रकारेण
सर्वप्रपञ्चकारणतोक्ता (वै०सि०ल०म०स्फोटनि०) । स्फोट एव आन्तरप्रणवः (तत्रैव) ।
१. परममाङ्गलिकः शब्दोऽयम् । यथा - ॐकारश्चाथ शब्दश्च द्वावेतौ ब्रह्मणः पुरा ।
कण्ठं भित्वा विनिर्यातौ तेन माङ्गलिकावुभौ । २. प्रणवः - प्रकर्षेण नौति प्रह्लीकरोति ।
-
0
॥ श्रीहरिः ॥
ॐ पूर्णमदः पूर्णमिदं
पूर्णमादाय
पूर्णात्पूर्णमुदच्यते ।
पूर्णमेवावशिष्यते ॥ १ ॥
पूर्णस्य
अन्नपूर्णां सदापूर्णां विश्वेशं विश्वविग्रहम् ।
जननीं जनकं नौमि सच्चिदानन्दसंविदे ॥ २ ॥
विनायकं नमस्कृत्य विघ्नेशं सिन्धुराननम् ।
शङ्कराद्वैतवेदान्तशब्दकोशं
तनोम्यहम् ॥ ३ ॥
अत्र बेदान्तशास्त्रेषु विशिष्टार्थस्य बोधकाः ।
शब्दाः प्रयुक्ताः सूरिभिस्तेषामर्थान् चिनोम्यहम् ॥ ४॥
आचार्यवचनान्यत्र तत्तदर्थस्य
पुष्टये।
उध्रियन्ते यथाशक्ति विदुषां
मोदहेतवे ॥ ५॥
ॐ, ओम् - इदमाद्यमक्षरम्, वर्णसमाम्नायपठितेभ्योऽथवाक्षरमालापठितेभ्योऽति-
रिक्तम् । अस्य रूपद्वयम् ॐ इति ओम् इति च । अत्र ॐ इति निरवयवम् ओम्
इति च सावयवम् । उपनिषत्सु शास्त्रेषु चोभयरूपं प्राप्यते । वैयाकरणाः 'ओमाङोश्च'
(६।१।९५) इति पाणिनिसूत्रस्योदाहरणे शिवाय ओं नमः - शिवायों नमः इत्यत्र
सावयवयमेव ओमित्यङ्गीकुर्वन्ति । श्री नागेशभट्टेनापि एवमेवाङ्गीकृतम्-तस्य ह्यासंस्त्रयो
वर्णा अकाराद्या भृगूद्वह। धार्यन्ते यैस्त्रयो भावा गुणानामर्थवृत्तयः । अकाराद्या
अकारोकारमकाराः ।तस्येत्यवयवावयविभावे षष्ठी । यैः अकाराद्यैः त्रयः त्रिसंख्यायुक्ताः ।
भावाः धर्माः । धार्यन्ते तत्कारणत्वात् । गुणाः सत्त्वरजस्तमांसि । नामानि ऋग्यजुःसाम-
लक्षणानि । अर्थः भूर्भुवः स्वर्लोकाः । वृत्तयः जाग्रत्स्वप्नसुषुप्तयः । अनेन प्रकारेण
सर्वप्रपञ्चकारणतोक्ता (वै०सि०ल०म०स्फोटनि०) । स्फोट एव आन्तरप्रणवः (तत्रैव) ।
१. परममाङ्गलिकः शब्दोऽयम् । यथा - ॐकारश्चाथ शब्दश्च द्वावेतौ ब्रह्मणः पुरा ।
कण्ठं भित्वा विनिर्यातौ तेन माङ्गलिकावुभौ । २. प्रणवः - प्रकर्षेण नौति प्रह्लीकरोति ।
-
0