साङ्ख्य-योग-कोशः /132

५२
 
योगकोश !
 
धारणातो ध्यानस्यायं भेदो यत् धारणा तु तस्मिन्नेव देशे तदवस्थ-

स्यैव चित्तस्य तद्विषयविकल्पितः प्रत्ययान्तरैः परामृष्टाऽपि भवति ।

यथा सूर्ये वार्यमाणस्य तद्गतपरिमण्डलतीव्रतर दीधितित्वादिप्रत्य-

येष्वपि धारणव, वृत्तिमात्रेण तत्रैव चित्तस्य वर्तमानत्वात् । व्यानन्तु

न तथा, किन्तु भिन्नजातीयप्रत्ययान्तरापरामृष्टैकप्रत्ययप्रवाह एव

हि ध्यानमिति भाष्यविवरणकारः । द्रष्टव्यं ध्यानसूत्रीयभाष्य-

व्याख्यानम् ।
 

 
ध्यानजं चित्तमनाशयम् – , ध्यानजं चित्तमनाशय
पञ्चविधं निर्माणचित्तं भवति, तद् यथो-

दितम् – "जन्मौषधिमन्त्रतपः समाधिजाः सिद्धयः" यो० द० पा०

४ सू० १ । एवमुदितेषु पञ्चसु सिद्धचित्तेषु ध्यानजमेव चित्तम्

अपवर्गभागीयं भवति । तच्चानाशयमर्थात् कर्मवासनाभि: क्लेश-

वासनाभिश्च रहितं भवति । यतो हि रागादिनिवन्धना प्रवृत्तिरस्य

ध्यानजस्यानाशयस्य निर्माणचित्तस्य नास्ति । अतएव तस्य पुण्य-

पापादिभिरभिसम्बन्धोऽपि नास्तीति । (द्र० भा० त० वै० पा० ४

सू० ६ ) ।
 
191