2023-03-26 16:29:10 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
प्रथमस्सर्ग:
२५
अथ मयूरनामानं कवि प्रशंसति -
मयूरनामा कविमल एषः चकास्ति सच्चन्द्रकलाळिकीर्तिः ।
यश्शारदाभ्यागममध्यवाप्य स्फुरत्कलापाळि विजृम्भते स्म ॥१५॥
मयूरेति – यः
समागमम् । अवाप्य
66
मयूरकवि : बहीं च । शारदाया: सरस्वत्याः अभ्यागमं
लब्ध्वापि । सरस्वतीप्रसादेन सरससाहितीमभ्युपेत्येति
भावः । अन्यत्र शरदं शरत्कालसम्बन्धिनं अभ्यागमं समागममवाप्यापि
मयूरोत्साहहेतुभूतवर्षासमयव्यपगमे समापतितेऽपीति भावः । सतां नक्षत्राणां
चन्द्रकलानां इन्दुखण्डानां च आळि: पङ्क्तिरिव जगद्भासकेति भावः, कीर्तिः
प्रशस्तिर्यस्य तादृशस्सन् । अन्यत्र सन्ति विद्यमानानि विस्पष्टपरिदृष्टानीति
भावः । चन्द्रकाणि चन्द्रकलाकारचकच्चक्रबिन्दुजालानि । "समौ चन्द्रकमेचकौ "
इत्यमरः । तैः लालिनी लसमाना कीर्तिः बर्हरः यस्य तादृशः सन् । "बई:
स्तवेऽपि कीर्तिः स्यात् " इति वामनः । ताण्डवावसरे पक्षोपपक्षप्रसारणेन
प्रकटितचन्द्रकतया नृत्यन्निति भावः । स्फुरन्ती प्रकाशमाना कलानां विद्यानां
पाळि: समूहो यस्मिन् कर्मणि तथा । अन्यत्र स्फुरन्ती विलसन्ती नृत्यावसर-
प्रसारितेति भावः । कलापानां मयूरपक्षतीनां आळि : यस्मिन् कर्मणि तया ।
" कलापो भूषणे बर्हे " इत्यमरः । विजृम्भते स्म विचकाशे । विपूर्वात् "जभी-
गात्रविक्षपे" इति धातोरात्मनेपदे लट् । स्मयोगाद्भूतार्थता । अन्यत्र ननर्तेत्यर्थः ।
स इत्यव्याहारः । स एष यथोक्तगुणः, मयूर इति नाम नामधेयं यस्य सः ।
कविमल: कविश्रेष्ठ: अन्यत्र पक्षिश्रेष्ठश्च । चकास्ति भासते ।
काट दीप्तौ "
इति धातोर्लट् । अत्र मयूराणां वर्षास्वेव प्रमदातिशयस्य प्रत्युत शरदि खेदस्य
कविलोकप्रसिद्धावपि शरदि मयूर विजृम्भणरूपविरोधस्य कविपक्षे सारस्व[त]-
समागमसम्पन्नस्य निखिलविद्याविलासवत्तया प्रकाशनरू पार्थेनाभासीकरणाद्विरोधा-
भासालङ्कारः । कविपक्षे उपमानुप्राणितः ॥ १५ ॥
"
८८
अथ क्षेमेन्द्रकविं प्रस्तौति-
क्षेमेन्द्रनाम्ने कविपुङ्गवाय' क्षेमाणि भूयासुरलं यदीया ।
कवित्वधारा करमाददाना मन्दं विधत्ते मकरन्दमा ॥ १६ ॥
1 G. कविवल्लभाय
2 G. यदीया:.
२५
अथ मयूरनामानं कवि प्रशंसति -
मयूरनामा कविमल एषः चकास्ति सच्चन्द्रकलाळिकीर्तिः ।
यश्शारदाभ्यागममध्यवाप्य स्फुरत्कलापाळि विजृम्भते स्म ॥१५॥
मयूरेति – यः
समागमम् । अवाप्य
66
मयूरकवि : बहीं च । शारदाया: सरस्वत्याः अभ्यागमं
लब्ध्वापि । सरस्वतीप्रसादेन सरससाहितीमभ्युपेत्येति
भावः । अन्यत्र शरदं शरत्कालसम्बन्धिनं अभ्यागमं समागममवाप्यापि
मयूरोत्साहहेतुभूतवर्षासमयव्यपगमे समापतितेऽपीति भावः । सतां नक्षत्राणां
चन्द्रकलानां इन्दुखण्डानां च आळि: पङ्क्तिरिव जगद्भासकेति भावः, कीर्तिः
प्रशस्तिर्यस्य तादृशस्सन् । अन्यत्र सन्ति विद्यमानानि विस्पष्टपरिदृष्टानीति
भावः । चन्द्रकाणि चन्द्रकलाकारचकच्चक्रबिन्दुजालानि । "समौ चन्द्रकमेचकौ "
इत्यमरः । तैः लालिनी लसमाना कीर्तिः बर्हरः यस्य तादृशः सन् । "बई:
स्तवेऽपि कीर्तिः स्यात् " इति वामनः । ताण्डवावसरे पक्षोपपक्षप्रसारणेन
प्रकटितचन्द्रकतया नृत्यन्निति भावः । स्फुरन्ती प्रकाशमाना कलानां विद्यानां
पाळि: समूहो यस्मिन् कर्मणि तथा । अन्यत्र स्फुरन्ती विलसन्ती नृत्यावसर-
प्रसारितेति भावः । कलापानां मयूरपक्षतीनां आळि : यस्मिन् कर्मणि तया ।
" कलापो भूषणे बर्हे " इत्यमरः । विजृम्भते स्म विचकाशे । विपूर्वात् "जभी-
गात्रविक्षपे" इति धातोरात्मनेपदे लट् । स्मयोगाद्भूतार्थता । अन्यत्र ननर्तेत्यर्थः ।
स इत्यव्याहारः । स एष यथोक्तगुणः, मयूर इति नाम नामधेयं यस्य सः ।
कविमल: कविश्रेष्ठ: अन्यत्र पक्षिश्रेष्ठश्च । चकास्ति भासते ।
काट दीप्तौ "
इति धातोर्लट् । अत्र मयूराणां वर्षास्वेव प्रमदातिशयस्य प्रत्युत शरदि खेदस्य
कविलोकप्रसिद्धावपि शरदि मयूर विजृम्भणरूपविरोधस्य कविपक्षे सारस्व[त]-
समागमसम्पन्नस्य निखिलविद्याविलासवत्तया प्रकाशनरू पार्थेनाभासीकरणाद्विरोधा-
भासालङ्कारः । कविपक्षे उपमानुप्राणितः ॥ १५ ॥
"
८८
अथ क्षेमेन्द्रकविं प्रस्तौति-
क्षेमेन्द्रनाम्ने कविपुङ्गवाय' क्षेमाणि भूयासुरलं यदीया ।
कवित्वधारा करमाददाना मन्दं विधत्ते मकरन्दमा ॥ १६ ॥
1 G. कविवल्लभाय
2 G. यदीया:.