2023-02-21 15:33:15 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
प्रकाशः ]
तैरिष्टं दैवतं स्मर इत्यभिहितः प्राह-
४१. लक्ष्मीर्यास्यति गोविन्दे वीरश्रीवरवेशमनि' । गते मुझे यशःपुञ्जे निरालम्बा सरस्वती ॥
इत्यादि तद्वाक्यानि 'बहूनि यथाश्रुतमवगन्तव्यानि । तदनु तं मुखं निहत्य तच्छिरो राजाङ्गणे
शूलिकाप्रोतं कृत्वा नित्यं दधिविलिप्तं कारयन्निजममर्ष पुपोष ।
भोज-भीमप्रबन्धः ।
.
४२. यशः पुञ्जो मुञ्जो गजपतिरवन्तिक्षितिषतिः सरस्वत्याः सूनुः समजनि पुरा यः कृतिरिति ।
स कर्णाटेशेन स्वसचिवकुबुद्ध्यैव विभृतः कृतः शूलीप्रोतोऽस्त्यहह विषमाः कर्मगतयः ॥
X
*
३८) अथ मालवमण्डले तद्वृत्तान्तवेदिभिः सचिवैस्तद्भ्रातृव्यो भोजनामा राज्येऽभ्यषिच्यत ।
॥ इति श्रीमेरुतुङ्गाचार्य विरंचिते प्रबन्धचिन्तामणौ नृपश्रीविक्रमादित्यप्रमुखमहासात्त्विक परोपकारादि-
गुणरत्नालङ्कृतनृपति चरितवर्णनो नाम प्रथमः प्रकाशः ॥ ग्रंथाम ४०४ ॥
२५
[७. अथ भोज-भीमप्रबन्धः ।]
३९) अथ [संवत् १०७८ वर्षे] यदा मालवकमण्डले श्रीभोजराजा राज्यं चकार तदाऽत्र गूर्ज-
रघरित्र्यां चौक्यचक्रवर्ती श्री भीमः पृथिवीं शशास । कस्मिन्नपि निशाशेषे स श्रीभोजः श्रियं-
चञ्चलतां निजँचेतसि चिन्तयन् कल्लोललोलं निजं जीवितं च विमृशन् " प्रातः कृत्यानन्तरं दान-
मण्डपेऽनुचरैराहूतेभ्योऽर्थिभ्यो यदृच्छया सुवर्णटङ्ककान् दातुमारेभे ।
228
5
४०) अथ रोहकाभिधानस्तन्महामात्यः कोशविनाशात्तदौदार्यगुणं दोषं मन्यमानोऽपरथा तं 15
दानविधिं निषेद्धुमक्षमः सर्वावसरे भन्ने सभामण्डपभारपट्टे-
10
18
४३. *'आपदर्थे धनं रक्षेत्' इत्यक्षराणि ग्वटिकयाऽलेखि । प्रातर्यथावसरं नृपतिस्तान्वर्णान्नि-
र्वर्ण्य समस्तपरिजने" तं व्यतिकरमपहुवने "भाग्यभाजः क चापदः' इति नृपतिना लिखिते, 'देवं
हि कुप्यते कापि' एवं मन्त्रिलिखनादनन्तरं नृपतिनां तद्विलोक्य 'संञ्चितोऽपि विनश्यति ॥ इति
पुरो लिखिते स सचिवोऽभयं याचित्वा खैलिखितं विज्ञपयामास । तदनु "इयं पण्डितानां पञ्च-20
शती मम मनोगजं ज्ञानाङ्कुशेन वशीकर्तुममात्रं महामात्रसन्निभा यथा याचितं ग्रासं लभते ।
तथा हि, कङ्कणोत्कीर्णमार्याचतुष्टयमेतत्-
1 AD तैरुक्क मिष्टं । 2 I) नास्ति; A स मुअः; Pa इत्यभिहिते । 3 P& • मन्दिरे । 4 ID 'बहूनि' नास्ति; P 'तड्डा-
क्यानि बहूनि' स्थाने 'तत्सूक्तानि' । । Pb प्रतौ इयं पंक्तिरेतादृशी लभ्यते- 'ततो मालवे तद् विदित्वा तत्सचिवैस्तद्भ्रातृष्यो भोजो
राज्ये न्यस्तः ।' 5 P Pa • चार्याविः कृते । 6 Pa ० चूडामणौ । $ AD प्रतौ अस्याः पंक्त्याः स्थाने 'इति श्रीविक्रमप्रमुख-
पवर्णनो नाम प्रथमः सर्गः । एतादृशी पंक्तिर्लभ्यते । 7 एतद् वाक्यमात्रं Pl) प्रतौ लभ्यते। 8A चौलक्य० । 9D० वंशीय ।
10 P नास्ति; B मालवमहीपालो । 11B राजश्रिय० । 12 BP 'निज' नास्ति । 13 P& स्वं । 14 Pa चिन्तयन् ।
15 P हेमटं ०; Pa स्वर्णटं० । 16P Pa रोदिकाभि० । 17 Pb सेवाव० । * Pa प्रतौ 'आपदर्थे धनं रक्षेद् दारान् रक्षेद्
धनैरपि । आत्मानं सततं रक्षेद् दारैरपि धनैरपि ॥' एष संपूर्ण: लोको लिखितो लभ्यते । 18 BP लिलेख । 19 B परिजनेन;
Pa परिषजने । 20 B ०मपहुवानेन । + एतत्पादस्याने B 'श्रीमतां कुत आपद: ' ; P 'महतामापदः कुतः' एतादृशः पाठः ।
21 BP कुष्यति । 22P मन्त्रिणा लिखिते । 23 BP नृपेण । 24 ADP सञ्चयोपि । 25 BP Pa स्वं लेखकं ।
26 BP शापयामास । 27 AD 'इयं' नास्ति । 28 P अमात्र; Dc-d अतिमात्रं; Pb • मना अन्न ।
29 AD महामात्य
30 Pb चतुष्कमेतत् ; BP चतुष्टयमिदं; Pa चतुष्टयं च ।
तैरिष्टं दैवतं स्मर इत्यभिहितः प्राह-
४१. लक्ष्मीर्यास्यति गोविन्दे वीरश्रीवरवेशमनि' । गते मुझे यशःपुञ्जे निरालम्बा सरस्वती ॥
इत्यादि तद्वाक्यानि 'बहूनि यथाश्रुतमवगन्तव्यानि । तदनु तं मुखं निहत्य तच्छिरो राजाङ्गणे
शूलिकाप्रोतं कृत्वा नित्यं दधिविलिप्तं कारयन्निजममर्ष पुपोष ।
भोज-भीमप्रबन्धः ।
.
४२. यशः पुञ्जो मुञ्जो गजपतिरवन्तिक्षितिषतिः सरस्वत्याः सूनुः समजनि पुरा यः कृतिरिति ।
स कर्णाटेशेन स्वसचिवकुबुद्ध्यैव विभृतः कृतः शूलीप्रोतोऽस्त्यहह विषमाः कर्मगतयः ॥
X
*
३८) अथ मालवमण्डले तद्वृत्तान्तवेदिभिः सचिवैस्तद्भ्रातृव्यो भोजनामा राज्येऽभ्यषिच्यत ।
॥ इति श्रीमेरुतुङ्गाचार्य विरंचिते प्रबन्धचिन्तामणौ नृपश्रीविक्रमादित्यप्रमुखमहासात्त्विक परोपकारादि-
गुणरत्नालङ्कृतनृपति चरितवर्णनो नाम प्रथमः प्रकाशः ॥ ग्रंथाम ४०४ ॥
२५
[७. अथ भोज-भीमप्रबन्धः ।]
३९) अथ [संवत् १०७८ वर्षे] यदा मालवकमण्डले श्रीभोजराजा राज्यं चकार तदाऽत्र गूर्ज-
रघरित्र्यां चौक्यचक्रवर्ती श्री भीमः पृथिवीं शशास । कस्मिन्नपि निशाशेषे स श्रीभोजः श्रियं-
चञ्चलतां निजँचेतसि चिन्तयन् कल्लोललोलं निजं जीवितं च विमृशन् " प्रातः कृत्यानन्तरं दान-
मण्डपेऽनुचरैराहूतेभ्योऽर्थिभ्यो यदृच्छया सुवर्णटङ्ककान् दातुमारेभे ।
228
5
४०) अथ रोहकाभिधानस्तन्महामात्यः कोशविनाशात्तदौदार्यगुणं दोषं मन्यमानोऽपरथा तं 15
दानविधिं निषेद्धुमक्षमः सर्वावसरे भन्ने सभामण्डपभारपट्टे-
10
18
४३. *'आपदर्थे धनं रक्षेत्' इत्यक्षराणि ग्वटिकयाऽलेखि । प्रातर्यथावसरं नृपतिस्तान्वर्णान्नि-
र्वर्ण्य समस्तपरिजने" तं व्यतिकरमपहुवने "भाग्यभाजः क चापदः' इति नृपतिना लिखिते, 'देवं
हि कुप्यते कापि' एवं मन्त्रिलिखनादनन्तरं नृपतिनां तद्विलोक्य 'संञ्चितोऽपि विनश्यति ॥ इति
पुरो लिखिते स सचिवोऽभयं याचित्वा खैलिखितं विज्ञपयामास । तदनु "इयं पण्डितानां पञ्च-20
शती मम मनोगजं ज्ञानाङ्कुशेन वशीकर्तुममात्रं महामात्रसन्निभा यथा याचितं ग्रासं लभते ।
तथा हि, कङ्कणोत्कीर्णमार्याचतुष्टयमेतत्-
1 AD तैरुक्क मिष्टं । 2 I) नास्ति; A स मुअः; Pa इत्यभिहिते । 3 P& • मन्दिरे । 4 ID 'बहूनि' नास्ति; P 'तड्डा-
क्यानि बहूनि' स्थाने 'तत्सूक्तानि' । । Pb प्रतौ इयं पंक्तिरेतादृशी लभ्यते- 'ततो मालवे तद् विदित्वा तत्सचिवैस्तद्भ्रातृष्यो भोजो
राज्ये न्यस्तः ।' 5 P Pa • चार्याविः कृते । 6 Pa ० चूडामणौ । $ AD प्रतौ अस्याः पंक्त्याः स्थाने 'इति श्रीविक्रमप्रमुख-
पवर्णनो नाम प्रथमः सर्गः । एतादृशी पंक्तिर्लभ्यते । 7 एतद् वाक्यमात्रं Pl) प्रतौ लभ्यते। 8A चौलक्य० । 9D० वंशीय ।
10 P नास्ति; B मालवमहीपालो । 11B राजश्रिय० । 12 BP 'निज' नास्ति । 13 P& स्वं । 14 Pa चिन्तयन् ।
15 P हेमटं ०; Pa स्वर्णटं० । 16P Pa रोदिकाभि० । 17 Pb सेवाव० । * Pa प्रतौ 'आपदर्थे धनं रक्षेद् दारान् रक्षेद्
धनैरपि । आत्मानं सततं रक्षेद् दारैरपि धनैरपि ॥' एष संपूर्ण: लोको लिखितो लभ्यते । 18 BP लिलेख । 19 B परिजनेन;
Pa परिषजने । 20 B ०मपहुवानेन । + एतत्पादस्याने B 'श्रीमतां कुत आपद: ' ; P 'महतामापदः कुतः' एतादृशः पाठः ।
21 BP कुष्यति । 22P मन्त्रिणा लिखिते । 23 BP नृपेण । 24 ADP सञ्चयोपि । 25 BP Pa स्वं लेखकं ।
26 BP शापयामास । 27 AD 'इयं' नास्ति । 28 P अमात्र; Dc-d अतिमात्रं; Pb • मना अन्न ।
29 AD महामात्य
30 Pb चतुष्कमेतत् ; BP चतुष्टयमिदं; Pa चतुष्टयं च ।