प्रबन्धचिन्तामणिः /33

२
 
प्रबन्धचिन्तामणिः ।
 
[ प्रथमः
 
,
 
करतलेन संस्पृश्य, हा दैवमित्युदीरयन् घाते पातिते सति दुर्गतो यथाप्रास्प्त्या रत्नानि लभते' । स

वृत्तान्तममुं तस्मात्सम्यगवगम्य विक्रमेण तद्दैन्यं कारयितुंतुमक्षमस्तान्युपकरणानि सहादाय

रत्नखननार्थथं खनीमध्ये प्रहारोद्यतं विक्रममभिदधे- -'यत्' कश्चिदवन्त्याः समागतो वैदेशिकः 'खस्व-

गृहकुशलोदन्तं पृष्टो भवन्मातुः पञ्चत्वमाचख्यौ' । तत्तप्तवज्रशूचीनिभं वचो निशम्य ललाटं
5
करतलेनाहत्य, हा दैवमित्युचरन् खनित्रं करतलाच्चिक्षेप । तेन खनित्राग्रेण विदारितायां भुवि

देदीप्यमानं सपादलक्षमूल्यं रत्नं प्रादुरासीत् । 'भट्टमात्रस्तदादाय विक्रमेण सह प्रत्यावृत्तः ।

तच्छोकशङ्कुशङ्कापनोदाय' खनीवृत्तान्तज्ञापनपूर्वं तत्कालमेव मातुः कुशलमुक्तवान् । विक्रमः"

सहजां लोलुभतां विमृश्य भट्टमात्रस्य क्रुधा तत्कराद्रलत्नमाच्छिद्य पुनः खनी कण्ठे प्राप्तः ।
 
18
 
25
 

 
२. घिधिग् रोहणं गिरिं दीनदारिद्र्यव्रणरोहणम्" । दचेत्ते हा दैवमित्युक्ते रत्नान्यर्थिजनाय यः ॥ २
10
 
इत्युदीर्य सकललोकप्रत्यक्षं तत्रैव तद्रत्नमुत्सृज्य पुनर्देशान्तरं "परिभ्राम्यन्नवन्तिपरिसरे" प्राप्तः ।
पड
पटुपटहध्वनिमाकर्ण्य " वृत्तान्तमवबुध्य च तं छुप्तवान् । तेन समं स राजमन्दिरे समायातः ।

तस्मिन्नेवापृष्टे मुहूर्चेत्ते अहोरात्रप्रमिते राज्ये सचिवैरभिषिक्तो दीर्घदर्शितयेति दध्यौ– --यदस्य
राज्यस्य "
राज्यस्य प्रबल : "लः कोऽप्यसुरः" सुरो वा क्रुद्धः सन् प्रतिदिनमेकैकं नृपं संहरति । नृपाभावे च

देशविनाशं करोति । अतो भक्त्या" शक्त्या वा तदनुनयः समुचित इति - -नानाविधानि भक्ष्यभो
15 -
ज्यानि निर्माप्य," प्रदोषसमये चन्द्रशालायां सर्वमपि सज्जीकृत्य, निशारात्रिकावसरानन्तर-

मङ्गरक्षैर्नृपस्तत्र भारशृङ्खलायां निहितपैपल्यङ्के निजपट्टदुकूलाच्छादितर्मुच्छीर्षकं नियोज्य स्वयं

प्रदीपच्छायामाश्रितः कृपाणपाणिर्धैर्यनिर्जितर्जंजगत्त्रयो दिगवलोकनपरो यावदास्ते; तावन्महा-

निशीथसमये वातायनद्वारेण प्रथमं धूमम्, ततो ज्वालाम्, ततः साक्षात्प्रेतप्रतिरूपमिव करालं

वेतालैलमालोकितवान् । स च बुभुक्षाक्षामकुक्षिस्तानि भोज्यानि यदृच्छयोपभुंभुज्य, गन्धद्रव्यैश्च
20 ख
स्वशरीरं विलिप्य, ताम्बूलाखास्वादनेनंन परितुष्टस्तत्र पल्यङ्के समुपविश्य श्रीविक्रमं प्राह - 'रे मनुजै ज!

अहमग्निवेतालनामा देवराजप्रतीहारतया प्रतीतः प्रतिदिनमेकैकं नृपं निर्हन्मि । किं तु तवा-
नया "
नया भक्त्या प्रीणितेन मयाऽभयदानपूर्ववं तव राज्यं प्रदत्तम् । परमेतावद्भक्ष्यभोज्यानि" मम
मम
सदैवोपढौकनीयानि"।' इत्थमुभाभ्यामपि प्रतिपन्ने कियत्यपि गते काले श्रीविक्रमेण राज्ञा

निजमायुः पृष्टः- 'नाहं वेझिद्मि, किं तु स्वखास्वामिनं विज्ञप्य" भवन्तं ज्ञापयिष्यामि' इत्युक्त्वा
25
गतः । पुनरन्यस्यां निशि समेत:- 'महेन्द्रेण त्वं" सम्पूर्णवर्षशतायुरादिष्ट' इति तं जगौ । स
 
34
 
89
 
1 A करतालेन । 2 A पतिते । 3 Da समादाय; Db आदाय । 4 Da तात कबित; Db देवः कश्चित्; B ततः
5 AD स्वगृहे । 6 Db आदर्श एतस्माद्वाक्याद 'भाग्येन किं न घटते यतः -
 
क० ।
 
।
 
(१) यद्यपि कृतसुकृतशतः प्रयाति गिरिकन्दरान्तरेषु नरः । करकलितदीपकलिका तथापि लक्ष्मीस्तमनुसरति ॥' एतावानधिकः पाठः ।
7 B स भट्ट० । 8 B शोकशंकापनोदाय; Da-b शोकापनोदाय । 9AB ज्ञापना० । 10 Da विक्रमस्तदानीं । 11 D& व्रणरोपणं ।
12 B • भ्रमण । 13 D परिसर; B● देशपरिसरे । 14A B तं वृत्ता० । 15 Db राज्ये; B राजा । 16 B सार्थबलः ।
17 B कोपि ऽसुरः सुरो वा; P कोपि सुरो असुरो वा । 18D'थ' नास्ति । 19 A 'शक्त्या' नास्ति; B शक्त्याशक्त्या वा; Darb
यथाशक्त्या भक्त्या था । 20 P भक्ष्यस्खायानि । 21 P विधाप्य; De निर्माय । 22 D • वृंतस्तत्र । 23 AP लिहितः ।
 
27 कराळवेतालं ।
 
28 A. भुंज्य ।
 
33 BP हन्मि ।
 
34 BP 'किंतु '
 
पल्यं० ।
24 A ० मुत्सीर्षकं । 25 AD माश्रित्य 26 B निर्जितजयविजयो ।
29 B● स्वादेन । 30 B मनुष्य; P सतुष्टा । 31 P देवराजेन । 32 P विहितः ।
नास्ति ।
35 BP ऽत्यन्तभक्त्या । 36 Da b० एतद् ० । 37 BP ●भोज्यादि । 38
40 D विज्ञाप्य । 41 D विज्ञाप; Da विज्ञप० । 42D 'एवं' नास्ति । 43P विनानान्यत्र 'संपूर्ण' नास्ति ।
 
BP० नीयम् । 39P 'अपि' नास्ति ।
 
v