न्यायकोशः /998
This page has been fully proofread once and needs a second look.
न्यायकोशः ।
४ विद्यमानम् । यथा सच्चिदानन्दः इत्यादौ इति माध्वा आइः /
५ उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं सत् ( सर्व० सं० पृ० ५१ आई० ) ।
<सत्कार्यवादः
( बादः ) कार्यस्य सत्त्व निर्णायकः कथाविशेषः। तद्र-
पञ्चस्तु वादशब्दे दृश्यः ।
H
0
सत्ता –
<सत्ता>
१ ( सामान्यम् ) द्रव्यगुणकर्मसमवेता ( सर्व० २२० औलू० ) ।
.
इयं च वैशेषिकमते परसत्ता परसामान्यं वा इत्युच्यते द्रव्यगुणकर्म
"
वृत्तिश्चेति बोध्यम् ( भा०प० ) । तत्र प्रमाणम् भावोनुवृत्तेरेव हेतु
त्वात्सामान्यमेव ( बै० १।२।४ ) इति । इयं सत्ता द्रव्यं सत् गुणाः
सन् इत्याद्यनुगतप्रतीत्यैव सिद्ध्यति । अत्र सूत्रम् सदिति यतो द्रव्य.
'गुणकर्मसु सा सत्ता (वै० ११२।७ ) इति । तथा चानुमानम् सवा
वि० ७।२।२७ ) (वै० ११२/८-१७) इति । इयं सत्ता वैशेषिकमत
न द्रव्याद्यात्मिका विलक्षणबुद्धिवेद्यत्वात् ( वै० उ०७/२/२७ ) (३०
एव प्रसिद्धा । नव्यास्तु इमां सत्तां न स्वीचक्रः । अयमाशयः / सत्
इति प्रतीतिविषयो भावत्वमेव । अत एव सामान्यादिष्वपि सद् इति
•
व्यवहारः । न त्वतिरिक्ता द्रव्यादित्रिकवर्तिनी सत्ताख्या जातिः इति ।
'तेन परमपरं सामान्यम् परं सत्ता इति वैशेषिकविभागो नियुक्तिका
•
दनादेयः ( दि० १ पृ० ३६ ) इति । २ विद्यमानत्वम् / तच व
'
संबन्धः । यथा घटो भवति इत्यादौ भूधात्वर्थः । यथा वा
..
त्रिविधा पारमार्थिकी व्यावहारिकी प्रातीतिकी ( प्रातिभासिकी)
घटसत्तादशायाम् इत्यादौ सत्ताशब्दस्यार्थः । मायावादिमते संचा
'
( वेदा० सा० ) । तत्र पारमार्थिकी ब्रह्मणः सत्ता / त्रिकालाबाध्यत्वात् ।
व्यावहारिकी च घटादीनां सत्ता । व्यवहारकाले अबाध्यत्वात् / साउ
तत्त्वज्ञाननाश्या । प्रातिभासिकी त शक्तौ रजतादेः / अधिष्ठानज्ञान
बाध्यत्वात् । प्रतिभासकालमात्रसत्त्वाच्च इति । सा चाधिष्ठानसाक्षात्कार
प० ) इति । ३ आत्मधारणानुकूलव्यापारः सत्ता इति शाब्दि
नाश्या । ब्रह्मसत्तयैव सर्वेषां सत्ताव्यवहारः / सदुत्पन्नत्वात् (वेदा
'अंतले
चेति