न्यायकोशः /972
This page has been fully proofread once and needs a second look.
न्यायकोशः ।
का० ४ ) । [ङ शाब्दिकास्तु प्रकृतधात्वर्ये यत्कर्म तत्संबन्धित्वे-
तादृशंसंबन्धवत्वेष्टत्वं च ब्राह्मणस्यैव न तु गोः इति ( ग० व्यु०
]
•
नेच्छोद्देश्यत्वम् इति वदन्ति । संप्रदानं त्रिविधम् प्रेरकम् अनुमन्तु
अनिराकर्तृ ( उदासीनं ) चेति । तदुक्तं वाक्यपदीये अनिराकरणाकर्तु- ।
स्त्यागाङ्गं कर्मणेप्सितम् । प्रेरणानुमतिभ्यां च लभते संप्रदानताम् ॥
इति । अत्र प्रेरकत्वं च प्रकृतधात्वर्थक्रियाजन्यफलभागितयेच्छाविषयत्वे
APICERINGS
DR
•
सति कर्तृसंबन्धित्यागादि विषय केष्टसाधनताबोधौ पथिकव्यापारवत्वम् ।
अनुमन्तृत्वं च जातेष्टसाधनताबोधे अप्रामाण्यशङ्कया शिथिलस्य कर्तु-
शशङ्का विधूननक्षमप्रमाणोपन्यासेन प्रवर्तनम् / कर्मनिष्ठस्वत्वादि- /
फलाभ्युपगममात्रानुकूलव्यापारवत्त्वं वा । अनिराकर्तृत्वं च प्रकृत-
धात्वर्थक्रियाजन्यफलभागितयेच्छाविषयत्वे सति कर्तृप्रवृत्तिनिवृत्यन्यत- ।
( याचकाय ) गां ददाति इत्यादी विप्रः । द्वितीयम् उपाध्यायाय
रानुकूलव्यापाराभाववत्त्वम् ( वै० सा० ८० ) । तत्राद्यम् विप्राय ।
ददाति इत्यादावुपाध्यायः । तृतीयं च देवता । यथा सूर्यापायं ददाति
"यते नानुमन्यते न निराकरोति इति सूर्यस्योदासीनता विज्ञेया (
इत्यादी सूर्यः ( ल० म० का० ४ पृ० १०१ ) । नात्र सूर्यः प्रार्थ
.
चैत्राय कुप्यति क्रुध्यति इत्यादौ चतुर्थ्यर्थः संप्रदानत्वम् । एवम् पु
सा० द० पृ० २००) । कचित् विषयित्वम् चतुर्थ्यर्थः । या
। अत्रेदं बोध्यम् मित्रं द्रुह्यति शिष्यमीर्ष्यति पुत्रमसूयति इत्यपि,
यतते इत्यादौ उद्देश्यत्वरूपं संप्रदानत्वं चतुर्थ्यर्थो धात्वर्थकृती बोच्यते ।
•
द्रोहादिकर्मणः संप्रदानत्वं वैकल्पिकमुन्नीयते इति । कोपपूर्वकस्य दोहादे।
•
दुहादिधातुवाच्यत्वे तत्कर्मणः संप्रदानत्वम् । द्रोहादिमात्रस्य तथात्वे तू
१
•
कर्मत्वमेव इति पुनः कौमारा आहुः । अत्रेदं बोध्यम् ।
क्रवद्रहोः कर्मणः कर्मतैव न तु संप्रदानता । अत एव शिष्यस्वामि
"क्रोद्धा मित्रस्याभिद्रोढा इत्यादौ कृद्योगे कर्मणि षष्ठ्येव प्रमाणम् (
प्र० श्लो० ७० टी० पृ० ८७ ) ।
कि
सोपसर्गवी