न्यायकोशः /968
This page has not been fully proofread.
९१४
न्यायकोशः ।
संनिकृष्टत्वम् इति विज्ञेयम् । अथ वा अल्पसंयोगान्तरितत्वम् (३०
उ० ७१२१२१ पृ० ३४२ ) ( दि० गु० पृ० २०८) । यथा
• कर्षो हि क्षणार्धमपि शस्यते (पुराणम्) इत्यादौ संनिकर्षशब्दस्यार्थः ।
पञ्चवव्याख्यम्बकेश्वरमपेक्ष्य जनस्थानसंनिकृष्टत्वम् । यथा वा सद्वृत्तसंनि-
पृ० ३४३ ) । तदर्थस्तु तदधिकरणकालध्वंसाधिकरणक्षणवृत्तिजन्म
२ तदपेक्षयाल्पतरतपन परिस्पन्दान्तरित जन्मत्वम् (वै० उ० ७/२/२१
वत्त्वम् (प० मा० ) इति । एतच्च कालकृतं संनिकृष्टत्वम् इति विज्ञेयम् ।
यथा युधिष्ठिरमपेक्ष्यार्जुनस्य भीमसंनिकृष्टत्वम् । शिष्टं च अपरत्वशब्द
व्याख्यानावसरे संपादितम् इत्यत्र विरम्यते । ३ निकटसंबन्धः ।
संनिधानम् (
संनिधिः
- १ अव्यवधानम् (मु० ४ ) । यथा संनिधानं तु पद-
स्यासत्तिरुच्यते ( भा०प० ४ श्लो० ८४ ) इत्यादौ संनिधानशब्दार्थः ।
७२ सामीप्यम् (संनिकृष्टत्वम् ) । ३ अविनाभाववृत्तिः संनिधिः (
२।२।५८) । यथा तदर्थे व्यक्त्याकृतिजातिसंनिधावुपचारात्संशयः
( गौ० २१२९५८) इत्यादौ संनिधिशब्दस्यार्थः । अत्रवृत्तिका
• सामीप्यम् मेलनम् संनिधिः इत्याह (गौ० वृ० २/२/५८) /
४ इन्द्रियविषयता इति केचिदाहुः ( मेदि० ) ।
संनिपत्योपकारकम् – कर्मङ्कद्रव्यायुदेशेन विधीयमानं कर्म । यथावधाएँ
-
प्रोक्षणादि ( मी० न्या० पृ० ३४ ) ।
१३. भिषजस्तु
संनिपातः - १ पतनम् । यथा दृष्टिसंनिपात इत्यत्र । २ शाब्दिकाच
"संश्लेषः ( संबन्धः ) । यथा संनिपातलक्षणो विधिरनिमित्तं तद्विघात
(व्याक० परिभा० ) इत्यादौ संनिपातशब्दस्यार्थ इत्याहुः । ३ ।
• कफादिधातुत्रयस्य वैषम्यरूपत्रिदोषजनितो ज्वरविशेष इत्याहुः / स
पातज्वरावस्थं प्रकृत्याह तदवस्थं तु तं दृष्ट्वा मूढो व्याहरते
धर्षितो राक्षसैनूनमवेलायां चरन्ति ये ॥ अम्बया ब्रुवते केचिद्यक्षिण्या
ब्रह्मराक्षसैः । पिशाचैर्गुह्यंकैश्चैव तथान्यैर्मस्तके हृतम् । कुलदेवा चेता
हीनं घर्षितं कुलदैवतैः । नक्षत्रपीडामपरे गरकर्मेति चापरे । संवि
300
i
-
1
*
न्यायकोशः ।
संनिकृष्टत्वम् इति विज्ञेयम् । अथ वा अल्पसंयोगान्तरितत्वम् (३०
उ० ७१२१२१ पृ० ३४२ ) ( दि० गु० पृ० २०८) । यथा
• कर्षो हि क्षणार्धमपि शस्यते (पुराणम्) इत्यादौ संनिकर्षशब्दस्यार्थः ।
पञ्चवव्याख्यम्बकेश्वरमपेक्ष्य जनस्थानसंनिकृष्टत्वम् । यथा वा सद्वृत्तसंनि-
पृ० ३४३ ) । तदर्थस्तु तदधिकरणकालध्वंसाधिकरणक्षणवृत्तिजन्म
२ तदपेक्षयाल्पतरतपन परिस्पन्दान्तरित जन्मत्वम् (वै० उ० ७/२/२१
वत्त्वम् (प० मा० ) इति । एतच्च कालकृतं संनिकृष्टत्वम् इति विज्ञेयम् ।
यथा युधिष्ठिरमपेक्ष्यार्जुनस्य भीमसंनिकृष्टत्वम् । शिष्टं च अपरत्वशब्द
व्याख्यानावसरे संपादितम् इत्यत्र विरम्यते । ३ निकटसंबन्धः ।
संनिधानम् (
संनिधिः
- १ अव्यवधानम् (मु० ४ ) । यथा संनिधानं तु पद-
स्यासत्तिरुच्यते ( भा०प० ४ श्लो० ८४ ) इत्यादौ संनिधानशब्दार्थः ।
७२ सामीप्यम् (संनिकृष्टत्वम् ) । ३ अविनाभाववृत्तिः संनिधिः (
२।२।५८) । यथा तदर्थे व्यक्त्याकृतिजातिसंनिधावुपचारात्संशयः
( गौ० २१२९५८) इत्यादौ संनिधिशब्दस्यार्थः । अत्रवृत्तिका
• सामीप्यम् मेलनम् संनिधिः इत्याह (गौ० वृ० २/२/५८) /
४ इन्द्रियविषयता इति केचिदाहुः ( मेदि० ) ।
संनिपत्योपकारकम् – कर्मङ्कद्रव्यायुदेशेन विधीयमानं कर्म । यथावधाएँ
-
प्रोक्षणादि ( मी० न्या० पृ० ३४ ) ।
१३. भिषजस्तु
संनिपातः - १ पतनम् । यथा दृष्टिसंनिपात इत्यत्र । २ शाब्दिकाच
"संश्लेषः ( संबन्धः ) । यथा संनिपातलक्षणो विधिरनिमित्तं तद्विघात
(व्याक० परिभा० ) इत्यादौ संनिपातशब्दस्यार्थ इत्याहुः । ३ ।
• कफादिधातुत्रयस्य वैषम्यरूपत्रिदोषजनितो ज्वरविशेष इत्याहुः / स
पातज्वरावस्थं प्रकृत्याह तदवस्थं तु तं दृष्ट्वा मूढो व्याहरते
धर्षितो राक्षसैनूनमवेलायां चरन्ति ये ॥ अम्बया ब्रुवते केचिद्यक्षिण्या
ब्रह्मराक्षसैः । पिशाचैर्गुह्यंकैश्चैव तथान्यैर्मस्तके हृतम् । कुलदेवा चेता
हीनं घर्षितं कुलदैवतैः । नक्षत्रपीडामपरे गरकर्मेति चापरे । संवि
300
i
-
1
*