न्यायकोशः /896
This page has not been fully proofread.
९४२
न्यायकोशः ।
व्याप्तेः । नियमः अव्यभिचारः । तथा च अव्यभिचरितसाध्यसंबन्धो
व्याप्तिः इत्युक्तं भवति इत्याहुः ( प्र० प० टी० वेदेश० पृ० ३० ) /
व्याप्यव्यापकयोर्वैयधिकरण्येपि क्वचिद्व्याप्तिः । सा च उपरि सविता भूमे-
' रालोकवत्त्वादित्यादावनुपपत्त्या स्वीक्रियते ( म० प्र० ४ पृ० ६९) /
अत्रेदं बोध्यम् । ( १ ) कयोश्चित् हेतुसाध्ययोः समानदेशकालयो
• र्व्याप्तिः । यथा रसस्य रूपेण । (२) कयोश्चित्समानदेशत्वेपि भिन्न-
कालयोः । यथा धूमस्याग्निना । ( ३ ) कयोश्चित्समानकालत्वेपि भिन्न-
देशयोः । यथा कृत्तिकोदयस्य रोहिण्युदय आसत्या । ( ४ ) कयो-
श्चिद्भिन्नदेशकालयोः । यथा अधोदेशे नदीपूरस्य ऊर्ध्वदेशे वृष्या॥
( ५ ) कस्यचित्कादाचित्कस्य समानदेशत्वेपि सार्वकालीनेन ।
पतनस्य गुरुत्वेन । ( ६ ) कस्यचित्समानदेशत्वेपि सार्वकालिक
• वर्तिनो व्याप्यवर्तिना । यथा संयोगस्य द्रव्यत्वेन । (८) कस्यचिद्या.
कादाचित्केन । यथा शरीरत्वस्य विनाशित्वेन । ( ७ ) कस्य चिप्रदेश.
प्यवर्तिनः प्रदेशवर्तिना । यथा रूपस्य संयोगेन । ( ९ )
कावर्तिनोर्व्याप्यवर्तिनोरप्यवयवभेदेन । यथा तुलोन्नमनाव नमनयो ।
कयोश्विदे
• इत्यादि (प्र०प० पृ० १३ - १४) । तथा च व्याप्तिस्मरणसह /
लिङ्गस्य सम्यग्ज्ञानम् सम्यग्ज्ञातं वा लिङ्गम् व्याप्तिप्रकारानुसारेण ।
चितदेशादौ लिङ्गप्रमां जनयत् अनुमानम् इत्युक्तं भवति । अनुमानय
द्विविधं सामर्थ्यम् व्याप्तिः समुचितदेशादौ सिद्धिश्च । न तु पक्षधर्मतानि ।
यमः ( प्र०प० पृ० १४ ) । व्याप्यस्य पक्षधर्मत्वं नाम समुचितदे
लातुर
शादिवृत्तित्वम् ( प्र० च० पृ० १९ ) ।
.
यथा
व्याप्यत्वम् - १ क व्यायाश्रयत्वम् (मु० २) । अत्रार्थे विग्रहः //
व्याप्यते इति व्याप्यम् (वि आप् ण्यत्) । तस्य भावो व्याप्यत्वम् व्याति
धूमः इत्याद धूम
• तूपाधिना । अत एव साधनतावच्छेदकभिन्नेन येन साधनताभिम
[ख ] यत्सामानाधिकरण्यावच्छेदकावच्छिन्नं यस्य स्वरूपं तबस
व्याप्यम् । यथा वह्निसामानाधिकरण्यं धूमे धूमत्वेनावच्छिद्यते । सोम
व्याप्यत्वम् /
न्यायकोशः ।
व्याप्तेः । नियमः अव्यभिचारः । तथा च अव्यभिचरितसाध्यसंबन्धो
व्याप्तिः इत्युक्तं भवति इत्याहुः ( प्र० प० टी० वेदेश० पृ० ३० ) /
व्याप्यव्यापकयोर्वैयधिकरण्येपि क्वचिद्व्याप्तिः । सा च उपरि सविता भूमे-
' रालोकवत्त्वादित्यादावनुपपत्त्या स्वीक्रियते ( म० प्र० ४ पृ० ६९) /
अत्रेदं बोध्यम् । ( १ ) कयोश्चित् हेतुसाध्ययोः समानदेशकालयो
• र्व्याप्तिः । यथा रसस्य रूपेण । (२) कयोश्चित्समानदेशत्वेपि भिन्न-
कालयोः । यथा धूमस्याग्निना । ( ३ ) कयोश्चित्समानकालत्वेपि भिन्न-
देशयोः । यथा कृत्तिकोदयस्य रोहिण्युदय आसत्या । ( ४ ) कयो-
श्चिद्भिन्नदेशकालयोः । यथा अधोदेशे नदीपूरस्य ऊर्ध्वदेशे वृष्या॥
( ५ ) कस्यचित्कादाचित्कस्य समानदेशत्वेपि सार्वकालीनेन ।
पतनस्य गुरुत्वेन । ( ६ ) कस्यचित्समानदेशत्वेपि सार्वकालिक
• वर्तिनो व्याप्यवर्तिना । यथा संयोगस्य द्रव्यत्वेन । (८) कस्यचिद्या.
कादाचित्केन । यथा शरीरत्वस्य विनाशित्वेन । ( ७ ) कस्य चिप्रदेश.
प्यवर्तिनः प्रदेशवर्तिना । यथा रूपस्य संयोगेन । ( ९ )
कावर्तिनोर्व्याप्यवर्तिनोरप्यवयवभेदेन । यथा तुलोन्नमनाव नमनयो ।
कयोश्विदे
• इत्यादि (प्र०प० पृ० १३ - १४) । तथा च व्याप्तिस्मरणसह /
लिङ्गस्य सम्यग्ज्ञानम् सम्यग्ज्ञातं वा लिङ्गम् व्याप्तिप्रकारानुसारेण ।
चितदेशादौ लिङ्गप्रमां जनयत् अनुमानम् इत्युक्तं भवति । अनुमानय
द्विविधं सामर्थ्यम् व्याप्तिः समुचितदेशादौ सिद्धिश्च । न तु पक्षधर्मतानि ।
यमः ( प्र०प० पृ० १४ ) । व्याप्यस्य पक्षधर्मत्वं नाम समुचितदे
लातुर
शादिवृत्तित्वम् ( प्र० च० पृ० १९ ) ।
.
यथा
व्याप्यत्वम् - १ क व्यायाश्रयत्वम् (मु० २) । अत्रार्थे विग्रहः //
व्याप्यते इति व्याप्यम् (वि आप् ण्यत्) । तस्य भावो व्याप्यत्वम् व्याति
धूमः इत्याद धूम
• तूपाधिना । अत एव साधनतावच्छेदकभिन्नेन येन साधनताभिम
[ख ] यत्सामानाधिकरण्यावच्छेदकावच्छिन्नं यस्य स्वरूपं तबस
व्याप्यम् । यथा वह्निसामानाधिकरण्यं धूमे धूमत्वेनावच्छिद्यते । सोम
व्याप्यत्वम् /