न्यायकोशः /868
This page has been fully proofread once and needs a second look.
८१४
1
नक्षत्रं विष्णुदेवताकत्वात्
३ ( पृ० ३५४ ) ।
<वौषट्
aa
-
देवोद्देश्यक हविस्त्यागः । अत्र शिष्टं तु वषट्शब्दे दृश्यम् ।
<व्यक्तिः
९ पदार्थमात्रम् । यथा जात्यादिरपि व्यक्तिः । तलक्षणं च व्यक्ति
त्वम् । तच्च प्रमेयत्वमेव ( गौ० वृ० २१२/६६ ) । एवं च सिद्धान्ते
•
सर्वेषां पदार्थानां व्यक्तिः इति संज्ञा इत्याशयः । २ [क ] व्यक्तिगुण
•
विशेषाश्रयो मूर्तिः (गौ० २१२/६६) । इदं लक्षणं च जात्याकृतिशक्तिविष-
"यव्यक्तेरेव इति विज्ञेयम् (गौ० वृ० २/२/६६) । व्यज्यत इति व्यक्तिरि
न्द्रियग्राह्येति न सर्वद्रव्यं व्यक्तिः । यो विशेषगुणानां स्पर्शान्तानां गुरु
त्वघनत्वद्रवत्व संस्काराणामव्यापिनः परिमाणस्याश्रयो यथासंभवं तद्रव्यम् ।
•
व्यक्तिः । परे तु जात्याश्रयो द्रव्यम् व्यक्तिः इत्याहुः । अन्ये तु परि-
कृतिसमानाधिकरणः संख्यादिभिन्नो यो गुणस्तदाश्रयः । यथा गवादि-
च्छिन्नपरिमाणस्याश्रयो मूर्तिः सैव व्यक्तेलक्षणम् इत्याहु: (गौ०
। २/२/६६ ) । संख्यादिविशिष्टा व्यक्तिः इति मञ्जूषाकृद्वक्ति / ३ /
गात्मतारूप एकै कविशेष इत्यमरसिंह आह । ४ प्रकाश: (प्रकटीभावः ///
go
५ जनः इति काव्यज्ञा आहुः ।
TRER VOTRE
<व्यक्त्यभेदः
[क] स्वाश्रयव्यक्तेरैक्यम् । इदं चाकाशत्वादेर्जातित्वे बाघ/
कम् इति बोध्यम् ( नील० १ पृ० ६ ) ( दि० १ ) । तदुक्तमुदय-
1 नाचार्यैः व्यक्तेरभेदस्तुल्यत्वं संकरोथानवस्थितिः । रूपहानिरसंबन्धी
कत्वम् ( दि० १) । एकाश्रयकत्वमित्यर्थः । स्वाश्रयनिष्ठभेदाप्रतियोग्याश्र
जातिबाधकसंग्रहः ॥ ( कि०व० द्रव्यनि० ) इति । [ख] एक व्यक्ति
•
यकत्वम् इति फलितोर्थ: ( राम० १ सामान्यनि० पृ० ३५ ) / अनुग
•
मस्तु स्वप्रतियोगिवृत्तित्व स्वसामानाधिकरण्य एतदुभयसंबन्धेन मेदाविशि
.
जाति: । अयं भावः बहुवृत्त्येकधर्मस्य सामान्यतया सर्वसिद्धत्वात् ९
•
ष्टान्यत्वम् इति । यथा आकाशत्वस्य व्यत्तयभेदः इति आकाशवं न
व्यक्तौ जातिरनभ्युपेया ( दि० १ सामान्यनि० पृ० ३४ ) इति ।