न्यायकोशः /543
This page has not been fully proofread.
न्यायकोशः ।
४८९
परोपकार:–स्वभिन्नस्य साधुवृत्तस्य हितसंपादनम् । यथा परोपकारः
पुण्याय पापाय परपीडनम् इत्यादौ । यथा वा परोपकाराय सतां
विभूतयः इत्यादौ च ।
पर्यग्निकरणम् –दर्भज्वालया त्रिः प्रदक्षिणीकरणम् (जै० न्या० अ० ३
पा० ६ अधि० ७
[o ७ ) ।
पर्यनुयोगः– दूषणार्थे जिज्ञासा । यथा एतेनास्यापि पर्यनुयोगस्यानव-
काश: ( दायभागः ) इत्यादौ ।
-
पर्यनुयोज्यः - निग्रहोपपत्त्या चोदनीयः (वात्स्या० ५/२/२१) । निप्रह-
स्थानं प्राप्तोसि इत्यनुयोज्यः इति यावत् ।
पर्यनुयोज्योपेक्षणम् -- (निग्रहस्थानम् ) [ क] निग्रहस्थानप्राप्तस्यानि-
ग्रहः पर्यनुयोज्योपेक्षणम् (गौ० ५/२/२१ ) । पर्यनुयोज्यो नाम निम-
होपपत्त्या चोदनीयस्तस्योपेक्षणम् निग्रहस्थानं प्राप्तोसि इत्यनुयोगः ।
एतच कस्य पराजय इत्यनुयुक्तया परिषदा वचनीयम् । न खलु निग्रहं
प्राप्तः स्वकौपीनं विवृणुयादिति (वात्स्या० ५१२१२१) । [ख]
• निग्रहस्थानं प्राप्तवतो निग्रहस्थानानुद्भावनम् । अत्रेदं बोध्यम् । यत्र
वनेकनिग्रहस्थानपात एकतरोद्भावनम् तत्र न पर्यनुयोज्योपेक्षणम् ।
• अवसरे निग्रहस्थानोद्भावनत्वावच्छिन्नाभावस्यैव तत्त्वात् । ननु वादिना
• कथमिदमुद्भाव्यम् । स्वकौपीन विवरणस्यायुक्तत्वात् इति चेत् सत्यम् । म
• ध्यस्थेनैवेदमुद्भाव्यम् । वादे च स्वयमुद्भावनेप्यदोष: (गौ० वृ० ५/२/२१) ।
[ग] उद्भावनाईपरकीय निग्रहस्थानानुद्भावनम् ( नील० पृ० ४६ ) ।
पर्यन्तत्वम् - तदवधिक विप्रकर्षशून्यत्वे सति तत्संनिकृष्टत्वम् । यथा नहीं
• यावन्मम पुरम् इत्यादौ यावदर्थो मर्यादा । अत्र नदीपर्यन्तं मत्पुरम् इति
बोध: ( श० प्र० श्लो० ९३ टी० पृ० ११७) ।
पयेव सितम्-१ पूर्वापरालोचनेनावधारितोर्थ: ( वाच० ) । यथा इति पर्य
वसितो वायुः इत्यादौ ( मु० १ वायु० पृ० ८५ ) । अत्र पर्यवसानं
च तत्तदर्थावधारणम् शेषावधिश्व इति ( वाच० ) । २ निष्कृष्टार्थः ।
६२ न्या० को०
४८९
परोपकार:–स्वभिन्नस्य साधुवृत्तस्य हितसंपादनम् । यथा परोपकारः
पुण्याय पापाय परपीडनम् इत्यादौ । यथा वा परोपकाराय सतां
विभूतयः इत्यादौ च ।
पर्यग्निकरणम् –दर्भज्वालया त्रिः प्रदक्षिणीकरणम् (जै० न्या० अ० ३
पा० ६ अधि० ७
[o ७ ) ।
पर्यनुयोगः– दूषणार्थे जिज्ञासा । यथा एतेनास्यापि पर्यनुयोगस्यानव-
काश: ( दायभागः ) इत्यादौ ।
-
पर्यनुयोज्यः - निग्रहोपपत्त्या चोदनीयः (वात्स्या० ५/२/२१) । निप्रह-
स्थानं प्राप्तोसि इत्यनुयोज्यः इति यावत् ।
पर्यनुयोज्योपेक्षणम् -- (निग्रहस्थानम् ) [ क] निग्रहस्थानप्राप्तस्यानि-
ग्रहः पर्यनुयोज्योपेक्षणम् (गौ० ५/२/२१ ) । पर्यनुयोज्यो नाम निम-
होपपत्त्या चोदनीयस्तस्योपेक्षणम् निग्रहस्थानं प्राप्तोसि इत्यनुयोगः ।
एतच कस्य पराजय इत्यनुयुक्तया परिषदा वचनीयम् । न खलु निग्रहं
प्राप्तः स्वकौपीनं विवृणुयादिति (वात्स्या० ५१२१२१) । [ख]
• निग्रहस्थानं प्राप्तवतो निग्रहस्थानानुद्भावनम् । अत्रेदं बोध्यम् । यत्र
वनेकनिग्रहस्थानपात एकतरोद्भावनम् तत्र न पर्यनुयोज्योपेक्षणम् ।
• अवसरे निग्रहस्थानोद्भावनत्वावच्छिन्नाभावस्यैव तत्त्वात् । ननु वादिना
• कथमिदमुद्भाव्यम् । स्वकौपीन विवरणस्यायुक्तत्वात् इति चेत् सत्यम् । म
• ध्यस्थेनैवेदमुद्भाव्यम् । वादे च स्वयमुद्भावनेप्यदोष: (गौ० वृ० ५/२/२१) ।
[ग] उद्भावनाईपरकीय निग्रहस्थानानुद्भावनम् ( नील० पृ० ४६ ) ।
पर्यन्तत्वम् - तदवधिक विप्रकर्षशून्यत्वे सति तत्संनिकृष्टत्वम् । यथा नहीं
• यावन्मम पुरम् इत्यादौ यावदर्थो मर्यादा । अत्र नदीपर्यन्तं मत्पुरम् इति
बोध: ( श० प्र० श्लो० ९३ टी० पृ० ११७) ।
पयेव सितम्-१ पूर्वापरालोचनेनावधारितोर्थ: ( वाच० ) । यथा इति पर्य
वसितो वायुः इत्यादौ ( मु० १ वायु० पृ० ८५ ) । अत्र पर्यवसानं
च तत्तदर्थावधारणम् शेषावधिश्व इति ( वाच० ) । २ निष्कृष्टार्थः ।
६२ न्या० को०