न्यायकोशः /472
This page has not been fully proofread.
४१८
न्यायकोशः ।
तन्नित्यमिह कीर्तितम् इति ( ति० त० ) ( वाच० ) । इदं च
कर्मणां नित्यत्वमिति ज्ञेयम् ( त० प्र० ख० ४ पृ० १०३ ) ( म०प्र०)
( ल० म० ) । यदकरणे प्रत्यवाय इत्यत्राकरणे इत्यस्य विहिततत्कालीता-
करण इत्यर्थः । तेन अन्यदा संध्यावन्दनाकरणेपि न क्षतिः (त०
प्र० ख० ४ पृ० १०३) । तादृशनित्यत्वस्योदाहरणं यथा अहारः
संध्यामुपासीत इत्यादौ संध्योपासनाया नित्यत्वम् इत्याहुः ( ल० म० //
त्रिधा
अत्रोच्यते नित्यं नैमित्तिकं चैव नित्यनैमित्तिकं तथा । गृहस्थस्य
कर्म तन्निशामय पुत्रक । पञ्चयज्ञादिकं नित्यं यदेतत्कथितं तव
• नैमित्तिकं तथा चान्यत् पुत्रजन्मक्रियादिकम् ॥ नित्यनैमित्तिकं वय
पर्वश्राद्धादि पण्डितैः इति ( श्रा० त० ) ( मार्के० पु० ) ( वाच० /-
[ ५ ] नैरन्तर्यमिति काव्यज्ञा आहुः ।
नित्यसमः – ( जातिः ) [क] नित्यमनित्यभावादनित्ये नित्यत्वोपपत्ते त
• समः ( गौ० ५ । १ । ३५ ) । तदर्थश्च [१] अनित्यस्य भावः
त्वम् । तस्य नित्यं सर्वकालं स्वीकारे अनित्ये शब्दे नित्यत्वं
इत्यापादनं नित्यसमः । अयमाशयः । अनित्यत्वस्य नित्यमस्वीक
अनित्यत्वाभावदशायां तस्यानित्यत्वं न इति तस्य नित्यत्वापत्तिः
• स्वीकार इत्यभ्युपगन्तव्यम् । तथा च शब्दस्यापि नित्यत्वापा
नहि दण्डाभावदशायां दण्डी इत्युच्यते । अतः अनित्यत्वस्य नियम
इत्याचार्याः । [२] वृत्तिकारास्तु अनित्यस्य भावो धर्मस्तस्य निल
भ्युपगमे अनित्यत्वेनाभ्युपगतस्य नित्यत्वं स्यात् । यथा क्षितिः सका
त्यानित्यक्षितेर्धर्मः सकर्तृकत्वं त्वया क्षितौ नित्यमुपेयते न व
चेत् तदा साध्याभावादंशतो बाधः । अथ क्षितौ नित्यमेव सकर्त
• मुपेयते तदा क्षितेर्नित्यत्वं स्यात् इत्याहुः ( गौ० वृ०)
नित्यसमस्योदाहरणं यथा अनित्यः शब्द इति प्रतिज्ञायते ।
द्धर्मिणोपि सदाभाव इति नित्यः शब्द इति । अथ न सर्वदा
अनित्यत्वस्याभावान्नान्नित्यः शब्दः । एवं नित्यत्वेन प्रत्यवस्थानाच
अनित्य
1१/३५
तदनिर
सदाभा
न्यायकोशः ।
तन्नित्यमिह कीर्तितम् इति ( ति० त० ) ( वाच० ) । इदं च
कर्मणां नित्यत्वमिति ज्ञेयम् ( त० प्र० ख० ४ पृ० १०३ ) ( म०प्र०)
( ल० म० ) । यदकरणे प्रत्यवाय इत्यत्राकरणे इत्यस्य विहिततत्कालीता-
करण इत्यर्थः । तेन अन्यदा संध्यावन्दनाकरणेपि न क्षतिः (त०
प्र० ख० ४ पृ० १०३) । तादृशनित्यत्वस्योदाहरणं यथा अहारः
संध्यामुपासीत इत्यादौ संध्योपासनाया नित्यत्वम् इत्याहुः ( ल० म० //
त्रिधा
अत्रोच्यते नित्यं नैमित्तिकं चैव नित्यनैमित्तिकं तथा । गृहस्थस्य
कर्म तन्निशामय पुत्रक । पञ्चयज्ञादिकं नित्यं यदेतत्कथितं तव
• नैमित्तिकं तथा चान्यत् पुत्रजन्मक्रियादिकम् ॥ नित्यनैमित्तिकं वय
पर्वश्राद्धादि पण्डितैः इति ( श्रा० त० ) ( मार्के० पु० ) ( वाच० /-
[ ५ ] नैरन्तर्यमिति काव्यज्ञा आहुः ।
नित्यसमः – ( जातिः ) [क] नित्यमनित्यभावादनित्ये नित्यत्वोपपत्ते त
• समः ( गौ० ५ । १ । ३५ ) । तदर्थश्च [१] अनित्यस्य भावः
त्वम् । तस्य नित्यं सर्वकालं स्वीकारे अनित्ये शब्दे नित्यत्वं
इत्यापादनं नित्यसमः । अयमाशयः । अनित्यत्वस्य नित्यमस्वीक
अनित्यत्वाभावदशायां तस्यानित्यत्वं न इति तस्य नित्यत्वापत्तिः
• स्वीकार इत्यभ्युपगन्तव्यम् । तथा च शब्दस्यापि नित्यत्वापा
नहि दण्डाभावदशायां दण्डी इत्युच्यते । अतः अनित्यत्वस्य नियम
इत्याचार्याः । [२] वृत्तिकारास्तु अनित्यस्य भावो धर्मस्तस्य निल
भ्युपगमे अनित्यत्वेनाभ्युपगतस्य नित्यत्वं स्यात् । यथा क्षितिः सका
त्यानित्यक्षितेर्धर्मः सकर्तृकत्वं त्वया क्षितौ नित्यमुपेयते न व
चेत् तदा साध्याभावादंशतो बाधः । अथ क्षितौ नित्यमेव सकर्त
• मुपेयते तदा क्षितेर्नित्यत्वं स्यात् इत्याहुः ( गौ० वृ०)
नित्यसमस्योदाहरणं यथा अनित्यः शब्द इति प्रतिज्ञायते ।
द्धर्मिणोपि सदाभाव इति नित्यः शब्द इति । अथ न सर्वदा
अनित्यत्वस्याभावान्नान्नित्यः शब्दः । एवं नित्यत्वेन प्रत्यवस्थानाच
अनित्य
1१/३५
तदनिर
सदाभा