न्यायकोशः /386

३३२
 
न्यायकोशः ।
 
!
 
विव चैत्रेण पच्यते इत्यत्रापि तृतीययैव कर्तृत्वमनुभाव्यते न त्वाख्यातेन ।
•
तिर्थ कृतेर्धात्वर्थविशेष्यत्वनियमात् इत्याहुः ( श० प्र० श्लो० ९५१०

१४० ) । शाब्दिकास्तु कर्ता कर्म च भावश्च आख्यातार्थः इत्या

अनुकूलव्यापारमात्रमाख्यातार्थः इति भट्टमीमांसका मण्डनमिश्राश्चादुः

एतन्मते केवलं फलं धातोरर्थः इति ज्ञेयम् ( श० प्र० श्लो० ९५४

१४०) । काल: संख्यामात्रं सर्वत्राख्यातार्थः । पचतीत्यादौ धातुप्रति

विकित्त्यनुकूलव्यापारो यत्नं विनानुपपन्नः इति तेन यत्न आक्षिप्यते

प्राभाकराः । रत्नकोशकृतस्तु आख्यातार्थ उत्पादना । सा चोत्पादक

सैव भावना । यथा पचतीत्यादावाख्यातस्य पाकमुत्पादयति इति ।
•
णात्तथास्वम् इत्याहु: (चि०४ ) ( श० प्र० पृ० १३९ / / एतल

व्यापारमात्रं धातोर्वाच्यार्थः इति ज्ञेयम् । एकत्वादिसंख्या वर्तमान

कालश्च तिर्थः । यथा चैत्रस्तण्डुलं पचतीत्यादौ तिबर्थकतावेकत्वम
 

( संख्या वर्तमानकालश्चाख्यातेन प्रतीयते ( चि० ४ ) ।

 
<तिथिः—>
चन्द्रार्कगत्या कालस्य परिच्छेदो यदा भवेत् । त

क्ष्यामि गतिमाश्रित्य निर्णयम् ॥ भगणेन समग्रेण ज्ञेया द्वादश

त्रिंशांशश्च तथा राशेर्भाग इत्यभिधीयते ॥ आदित्याद्विप्रकृष्टस्तु :

द्वादशकं यदा । चन्द्रमाः स्यात्तदा राम तिथिरित्यभिधीयते ॥ ( पुर

पृ० ३ विष्णुधर्मोत्तरे ) । खर्वो दर्पस्तथा हिंसा त्रिविधं तिथिय
 

तयोः
 
राशर
 
0
 
( पु० चि० पृ० ३६ ) ।
 

 
<तिरोभावः – >
नाशः । सांख्यास्तु अनभिव्यक्तिस्तिरोभावः इ

तु ( अव्ययम् ) १ पक्षान्तरम् । यथा आचारेण तु संयुक्तः संपू

भाग्भवेत् ( मनुः अ० १ श्लो० १०९ ) इत्यादौ । २ समुख
 

इत्याहुः
 
यथा उष्ट्र्यानं समारुह्य खरयानं तु कामतः । स्नात्वा उ

प्राणायामेन शुद्ध्यति ॥ ( मनुः अ० ११ श्लो० १२१/६

३ पूजा । यथा माणवकस्तु भु शोभनमित्यादौ ( पा० स०

१।३९ ) । अत्र सूत्रम् तुपश्यपश्यताहैः पूजायाम् (
 
विप्रो दि
 
सू०
(पा
 
"