न्यायकोशः /386

2023-02-26 03:10:46 by ambuda-bot

This page has not been fully proofread.

३३२

न्यायकोशः ।

!

विव चैत्रेण पच्यते इत्यत्रापि तृतीययैव कर्तृत्वमनुभाव्यते न त्वाख्यातेन ।
• तिर्थ कृतेर्धात्वर्थविशेष्यत्वनियमात् इत्याहुः ( श० प्र० श्लो० ९५१०
१४० ) । शाब्दिकास्तु कर्ता कर्म च भावश्च आख्यातार्थः इत्या
अनुकूलव्यापारमात्रमाख्यातार्थः इति भट्टमीमांसका मण्डनमिश्राश्चादुः
एतन्मते केवलं फलं धातोरर्थः इति ज्ञेयम् ( श० प्र० श्लो० ९५४
१४०) । काल: संख्यामात्रं सर्वत्राख्यातार्थः । पचतीत्यादौ धातुप्रति
विकित्त्यनुकूलव्यापारो यत्नं विनानुपपन्नः इति तेन यत्न आक्षिप्यते
प्राभाकराः । रत्नकोशकृतस्तु आख्यातार्थ उत्पादना । सा चोत्पादक
सैव भावना । यथा पचतीत्यादावाख्यातस्य पाकमुत्पादयति इति ।
•णात्तथास्वम् इत्याहु: (चि०४ ) ( श० प्र० पृ० १३९ / / एतल
व्यापारमात्रं धातोर्वाच्यार्थः इति ज्ञेयम् । एकत्वादिसंख्या वर्तमान
कालश्च तिर्थः । यथा चैत्रस्तण्डुलं पचतीत्यादौ तिबर्थकतावेकत्वम

( संख्या वर्तमानकालश्चाख्यातेन प्रतीयते ( चि० ४ ) ।
तिथिः—चन्द्रार्कगत्या कालस्य परिच्छेदो यदा भवेत् । त
क्ष्यामि गतिमाश्रित्य निर्णयम् ॥ भगणेन समग्रेण ज्ञेया द्वादश
त्रिंशांशश्च तथा राशेर्भाग इत्यभिधीयते ॥ आदित्याद्विप्रकृष्टस्तु :
द्वादशकं यदा । चन्द्रमाः स्यात्तदा राम तिथिरित्यभिधीयते ॥ ( पुर
पृ० ३ विष्णुधर्मोत्तरे ) । खर्वो दर्पस्तथा हिंसा त्रिविधं तिथिय

तयोः

राशर

0

( पु० चि० पृ० ३६ ) ।

तिरोभावः – नाशः । सांख्यास्तु अनभिव्यक्तिस्तिरोभावः इ
तु ( अव्ययम् ) १ पक्षान्तरम् । यथा आचारेण तु संयुक्तः संपू
भाग्भवेत् ( मनुः अ० १ श्लो० १०९ ) इत्यादौ । २ समुख

इत्याहुः

यथा उष्ट्र्यानं समारुह्य खरयानं तु कामतः । स्नात्वा उ
प्राणायामेन शुद्ध्यति ॥ ( मनुः अ० ११ श्लो० १२१/६
३ पूजा । यथा माणवकस्तु भु शोभनमित्यादौ ( पा० स०
१।३९ ) । अत्र सूत्रम् तुपश्यपश्यताहैः पूजायाम् (

विप्रो दि

सू०
(पा

"